فقر در اسرائیل

مسئله مهمی که ارتباط تنگاتنگی با وضعیتاقتصادی دارد، میزان فقر در جامعه است.

فقر یکی از پدیده های و معضلات اجتماعی است. در ادبیات عامه فقر را به معنای نداشتن امکانات اولیه رفاهی می دانند و افرادی را که چنین امکاناتی ندارند فقیر می نامند، اما معمولاً فقر را برآورده نشدن نیازهای بشری به حد کفایت تعریف کرده اند. در جامعه شناسی، فقر به دو نوع مطلق و نسبی تقسیم می شود. فقر مطلق: سطوح حداقل درآمد برای ادامه زندگی و فقر نسبی: که از سنجش وضعی گروههای همانند با یکدیگر تعریف می شود.

این امر متضمن شناخت خط فقر در جوامع است و کسانی که درآمد آنها پایین تر از رقمی معین شده برای خط فقر باشد، فقیر محسوب می شود.

وقتی که فقر برحسب فاصله پایین ترین قشر جامعه یا قشر متوسط تعریف گردد متوجه می شویم که تعریف فقر برحسب نابرابریهای اجتماعی است. چنین تعریفی بر این فرض مبتنی است که تا زمانی که نابرابری اجتماعی در جامعه وجود داشته باشد فقر نیز وجود خواهد داشت.

جامعه اسرائیل نیز از این امر مستثنی نبوده و با معضل اجتماعی فقر مواجه است. به ویژه با توجه به وضعیت اقتصادی رژیم صهیونیستی در سالهای پس از انتفاضه الاقصی که با یک بحران و رکود مواجه شد میزان بیکاری و فقر در جامعه اسرائیل افزایش یافت به طوری که فقر در میان خانواده ها چشمگیر می باشد، و آمار ارائه شده از سوی اداره مرکزی این رژیم، کاملاً بر این موضوع صحه گذاشته است. فقر در جامعه اسرائیل، در تعامل با شکافهای عمیق اجتماعی و طبقاتی است و طبقه فقیر و غنی را در جامعه صهیونیستی به وجود آورده و باز تولید خواهد کرد. فقر در میان یهودیان متعصب اسرائیل بیش از سایرین بوده، زیرا تعداد فرزندان یهودیان متعصب به دلایل اعتقادی و مذهبی و بیکاری زنان این افراد بیشتر می باشد. بیکاری در میان مردان مذهبی هم بیشتر بوده و سی درصد دانش آموزان مذهبی این رژیم فقیر محسوب می شوند.

عوامل زیادی در ایجاد فقر جامعه اسرائیل دخیل بوده اند که می توان به علل و عوامل فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی اشاره نمود.

الف ـ علل و عوامل بروز فقر در اسرائیل:

علل و عوامل زیادی در بروز پدیده فقر در سطح جامعه اسرائیل نقش دارند که برخی از آنها عبارتند از: وضعیت نابسامان اقتصادی پس از انتفاضه، بیکاری، کاهش دستمزدها، شکافهای اجتماعی و اعمال سیاستهای اقتصادی نادرست از سوی دولت.

براساس داده های اداره مرکزی آمار رژیم صهیونیستی، نرخ بیکاری در سه ماهه دوم سال جاری نسبت به سه ماهه اول سال 2004 کاهش نداشته است. نرخ بیکاری در سه ماهه دوم جاری 7/10 درصد و تعداد بیکاران 288 هزار نفر و دو میلیون و 694 هزار نیروی کار در سرزمینهای اشغالی بود.

این در حالی است که بنیامین نتانیاهو وزیر دارایی از افزایش و رشد اقتصادی اسرائیل در سال 2004 خبر داده، اما داده های ارائه شده از سوی اداره مرکزی آمار عدم رشد اقتصادی اسرائیل را ثابت می کند و منابع اقتصادی این رژیم رشد اقتصاد در سه ماهه دوم را 3/4 درصد عنوان کرده اند که در این صورت باید وضعیت اقتصادی و رفاهی شهروندان اسرائیلی بهبود می یافت و از میزان بیکاری و نرخ تورم کاسته می شد، اما ظاهرا تغییر چشمگیری در وضعیت رفاهی و اقتصادی این مردم مشاهده نشد.

یکی دیگر از عوامل مؤثر در ایجاد فقر، کاهش سطح دستمزدهاست. برپایه داده های اداره مرکزی آمار، میانگین دستمزدها در آوریل سال 2004 به میزان سه درصد کاهش یافته و به 6 هزار و 949 شیکل رسید. میانگین دستمزد کارگران خارجی نیز در همین ماه ژوئیه به سه هزار و 859 شیکل رسید.

عادی الدار، رئیس مرکز شوراهای محلی و شموئیل ریفمان رئیس شوراهای منطقه ای با صدوربخشنامه ای در خصوص کاهش 220 میلیون شیکل از بودجه این شوراها، از مسئولان شوراها خواستند تا این بخشنامه ها را هرچه سریع تر مورد اجرا قرار دهند. این طرح منجر به انفصال خدمت دو هزار و 200 نفر از کارکنانی که در بخش بهداشت، منشی گری و آزمایشگاهها مشغولند گردیده و در صورت عدم انفصال از خدمت، دستمزد کارکنان به میزان 13 درصد کاهش می یابد. براساس این بخشنامه ها، رئیس هر شورای محلی بین اخراج کارکنان و یا کاهش دستمزدشان حق انتخاب دارد. با عملی شدن این طرح بر تعداد بیکاران افزوده شده، دستمزد کارکنان کاهش یافته و تعداد فقرا بیشتر می شود.

یکی دیگر از عوامل مؤثر در ایجاد فقر شکاف بین دستمزدها و طبقات اجتماعی است. در اسرائیل شکاف بین دستمزدهای کارگران و کارکنان پردرآمد و کم درآمد به مراتب افزایش یافته، به طوری که میانگین حقوق ماهیانه کارکنان پردرآمد در ماه فوریه 2004، در مقایسه با جولای سال گذشته، 1/6 بار بیشتر از میانگین حقوق کارگران کم درآمد افزایش یافته. در جولای 2003 این میزان 8/5 درصد بود.

از این رو رشد اقتصادی سال 2004 فقط شامل حال طبقه ثروتمند جامعه اسرائیل بود و موجب تشدید فواصل طبقاتی شد.

رؤسای مؤسسات علوم و فنون مدیران ارشد دانشگاههای این رژیم، بالاترین حقوق، معادل 16 هزار دلار در ماه را دریافت می کنند.

با افزایش رکود اقتصادی، نرخ تورم و افزایش بیکاری در سالهای پس از شروع انتفاضه مسجدالاقصی به بالاترین میزان نسبت به سالهای قبل از انتفاضه الاقصی رسید. شمار فقرای اسرائیل افزایش یافت. رژیم صهیونیستی برای بهبود این وضعیت، سیاستهایی را اعمال نمود. ولی این امر، باعث تشدید رکود اقتصادی و افزایش بیش از پیش بیکاری و فقر در جامعه اسرائیل شد. در همین ارتباط بنیامین نتانیاهو، وزیر دارایی، دولت شارون در سال 2004 بحث "ریاضت اقتصادی" را مطرح نمود. اینطرح شامل اصلاحات اقتصادی، کاهش بودجه وزارتخانه ها، خصوصی سازی و غیره بود.

اجرای این طرح واکنشهای متعددی از جمله تظاهرات علیه کاهش بودجه وزارتخانه ها و اعتصابات علیه خصوصی سازی بنادر را به دنبال داشت. در اعتصابات کارکنان بنادر که در خصوص اخراج تعدادی از کارکنان بنادر و خصوصی سازی کردن این بنادر، به مدت چند هفته صورت گرفت. به اقتصاد رژیم صهیونیستی بیش از پنج میلیارد شیکل خسارت وارد شد. این امر عاملی برای تشدید مضاعف رکود اقتصادی و افزایش بیکاری و فقر در رژیم صهیونیستی بود.

ب ـ خط فقر در اسرائیل:

خط فقر به طور رسمی با ملاحظه 50 درصد از متوسط درآمد قابل استفاده در بخش اقتصادی تعیین می شود. متوسط درآمد قابل استفاده، به طور دقیق حد مطلوب زندگی را مشخص می سازد، زیرا مفهوم آن این است که نیمی از جمعیت، بیش از درآمد قابل استفاده و نیمی دیگر کمتر از آن برخوردار هستند. اگر خانواده ای با توجه به کل درآمد شغلی و یا پرداختهای صورت گرفته از مؤسسه بیمه ملی و کسر مالیات بردرآمد و مالیات بر سلامتی، از نصف یا کمتر از نصف متوسط درآمد قابل استفاده در اقتصاد برخوردار باشد، در شمار کسانی که در فقر زندگی می کنند، محسوب خواهد شد.

مطابق داده های اداره مرکزی آمار، خط فقر برای یک شخص مجرد، در سال 1999 عدم بهره مندی از درآمد ماهیانه یک هزار و 590 شیکل و برای یک زوج براساس درآمد ماهانه ای کمتر از دو هزار و 543 شیکل می باشد. این مبلغ برای یک خانواده چهار نفری، چهار هزار و 69 شیکل برای یک خانواده شش نفری پنج هزار و 404 شیکل و برای یک خانواده نه نفری هفت هزار و 121 شیکل تعیین شده است. پیش بینی های سال 2000 نشان می دهد که خط فقر برای هر یک از افراد مجرد، ماهانه یک هزار و 727شیکل و برای یک خانواده نه نفری، ماهانه هفت هزار و 737 شیکل بوده است. خط فقر در سال 2003، برای اشخاص مجرد ماهانه، یک هزار و 743 شیکل معادل 370 دلار و برای خانواده های چهار نفری ماهانه، چهار هزار و 463 شیکل معادل یک هزار دلار بود. این میزان در سال 2006 افزایش یافت و خط فقر برای هر نفر، هزار و 866 شیکل در ماه و برای خانواده های 4 نفره، 4 هزار و 778 شیکل در ماه تعیین شده است.

دیوید کلاین رئیس بانک مرکزی رژیم صهیونیستی طرح جدیدی را در خصوص کاهش سطح فقر در سرزمینهای اشغالی ارائه نمود. این طرح بر لزوم کاهش شمار فقرای جامعه اسرائیل طی ده سال و کاهش میانگین اختلاف درآمدها به میزان چهار درصد در مقایسه با سال 2002 و افزایش میزان اشتغال در حدود ده درصد تأکید دارد. براساس این طرح اسرائیل درصدد خواهد بود تا با اجرای تعدیلاتی در دستگاههای اجتماعی رفاهی و ترغیب اشتغال و کاهش شمار کارگران بیگانه در سرزمینهای اشغالی به اهداف خود در طرح مذکور برسد. کلاین با توصیه به ایجاد هرچه سریع تر مراکز کاریابی و افزایش این مراکز افزود: اقشار کم درآمد، تسهیلات مالیاتی دریافت خواهند داشت. همچنین وی پیشنهاد کرده است که اعتبارات بیمه درآمد براساس تعداد افراد خانواده و با افزایش تعداد فرزندان افزایش یابد. بودجه طرح مذکور از کاهش بودجه وزارت دفاع و کاهش از بودجه طرحهایی برای کارآمد کردن دستگاههای آموزشی تأمین خواهد شد.

ج ـ وضعیت فقر در اسرائیل:

گزارشهای ارائه شده از سوی دفتر اداره آمار مرکزی آمار رژیم صهیونیستی، حاکی از افزایش پدیده فقر در سطح سرزمینهای اشغالی سال 1948 است. 14 درصد از شهروندان رژیم صهیونیستی در فقر به سر می برند. این داده ها توسط اداره مرکزی آمار تهیه و در آستانه بررسی بودجه سال 2005 این رژیم،توسط بنیامین نتانیاهو وزیر اقتصاد، مطرح شده است. سایر آمارها، سطح فقر را بیشتر اعلام کرده اند. در سال 2003 از هر پنج خانواده اسرائیلی یک خانواده و از هر پنج خانواده اسرائیلی یک خانواده و از هر سه کودک اسرائیلی یک کودک زیر خط فقر به سر برده اند. میزان فقر در سال 2003 به نسبت سال 2002، پنج درصد افزایش یافته است. براساس همین آمار 325 هزار خانواده فقیر در سال 2002 به 340 هزار خانواده افزایش یافته است.

در سال 2003 تعداد یک میلیون و 281 هزار نفر زیر خط فقر زندگی کرده اند. در طی همین سال 46 درصد از شهروندان اسرائیلی نتوانسته اند تمام هزینه های مصرفی شان را تأمین کنند. 29 درصد افراد بیکار نیز هیچ گونه غذایی در طول سال 2003 خریداری نکرده اند و برای تغذیه خویش به راههای دیگری همچون تکدی گری، درخواست غذا از نزدیکان خود و جستجوی غذا در میان زباله های شهری متوسل شده اند.

36 درصد شهروندان اسرائیلی نیز به خاطر فقر عاجز از گرم نگه داشتن منازل خود بوده اند. این آمار درباره شهروندان عرب اسرائیلی به 50 درصد و مهاجران روسی به 54 درصد می رسد. همچنین برق 14 درصد از شهروندان اسرائیلی به خاطر ناتوانی در پرداخت هزینه های مربوطه قطع شده است. 16 درصد از شهروندان رژیم صهیونیستی به خاطر نداشتن پول، از خرید داروی مورد نیاز خود صرف نظر کرده اند. به رغم قانون بیمه درمانی رژیم صهیونیستی که دولت را به پوشش همه شهروندان ملزم می کند، تنها 30 درصد از شهروندان این رژیم تحت پوشش بیمه درمان محدود قرار گرفته اند.

این چنین از شهروندان اسرائیلی به خاطر ناتوانی در پرداخت ماهیانه 20 دلار برای بیمه درمان تکمیلی، از پیوستن به این نوع بیمه خودداری کرده اند. همچنین 54 درصد از شهروندان رژیم صهیونیستی به دلیل فقر از خرید کفش و پوشاک، امتناع کرده اند. تعداد کودکان فقیر نیز از 9/26 درصددر سال 2001 افزایش یافته است.

دیگر آمارهای رسمی دولتی و گزارشهای منتشر شده از وضعیت فقر در سال 2003، بیانگر این واقعیت است که حدود 5/1 میلیون اسرائیلی زیر خط فقر زندگی می کردند که از این تعداد 652 هزار نفر کودک بودند. براساس این گزارش مجموعه ای که در اسرائیل زیر خط فقر زندگی می کنند، متشکل از افرادی اند که کمتر از هزار و 763 شیکل تقریبا معادل 410 دلار برای یک فرد و 2 هزار و 777 شکیل برابر با 650 دلار برای یک زوج درآمد دارند.

براساس گزارشهای جدید از هر سه کودک اسرائیلی یک نفر زیر خط فقر زدگی می کند. آمار فوق بیانگر آن است که در مجموع 20 درصد کل جمعیت اسرائیل زیر خط فقر به سر می برند. همچنین براساس گزارش مؤسسه ملی بیمه اسرائیل که به صورت سالانه منتشر می شود در سال 2005 شمار فقرا در اسرائیل با توجه به جمعیت 5/1 میلیون نفری فقیر سال گذشته، 107 هزار نفر رشد یافته است.

در گزارشی که اداره مرکزی اسرائیل در ماه سپتامبر 2004 منتشر کرد دامنه فقر در اسرائیل روز به روز گسترده تر شده است، به طوری که از هر چهار خانواده یک خانواده فقیر می باشد. این اداره همچنین میزان فقر در اسرائیل را بیش از 25 درصد ذکر کرده است.

بنابر گزارش مؤسسه ملی بیمه، یک سوم کل کودکان اسرائیل در فقر به سر می برند و شکافهای اجتماعی بین ثروتمندان و فقرا هر روز در حال افزایش است. همچنین وضعیت خانواده های فقیر پس از سال 2004 چرخه بدتری را سپری کرده است. بنابر گزارش مؤسسه مذکور، در سال 2005 بسیاری از مردم در بخشهای مختلف اسرائیل در جستجوی کار و شغل بوده اند.

ایهود رسابی (Ehud Rassabi) از اعضای پارلمانی حزب شینوی محتوای گزارش مؤسسه مذکور را مؤید این نکته می داند که سیاست ریاضیت اقتصادی، طبقه متوسط را به سمت فقر کشانده وشکافهای اجتماعی به شدت در حال گسترش را تعمیق می کند.

گزارشهای دیگر نشان می دهند که 22 درصد از شهروندان اسرائیلی (تقریبا یک میلیون و 100 هزار نفر) فاقد امنیت غذایی بوده و قادر به تأمین غذای روزانه خود نیستند. همچنین بیش از 30 درصد کودکان (تقریبا 690 هزار نفر) و 20 درصد از جمعیت سالخورده اسرائیل نیز زیر خط فقر زندگی می کنند. براساس آمارهای رسمی رقم خط فقر در اسرائیل در حدود 4 هزار و 500 شیکل یعنی معادل 50/937 دلار برای یک خانواده 2 نفره با 2 فروند در نظر گرفته شده است.

دن بن دیوید (Dan Ben David) در بررسی خود از وضعیت فقر اشاره می کند که تصویر فقر در اسرائیل به ویژه در میان کودکان پیچیده تر و مسئله دارتر شده است. درصد کودکانی که زیر خط فقر زندگی می کنند از 6/29 درصد در سال 2004 افزایش یافته است. او براساس گزارش مؤسسه ملی بیمه عنوان می کند که با توجه به رشد 7/3 درصدی تعداد کل خانواده ها در سالهای 2002 تا 2004 در همین مدت تعداد خانواده های فقیر در حدود 4 برابر (یعنی 3/16 درصد) رشد کرده است.

دن بن دیوید درباره وضعیت سالخوردگان در اسرائیل می گوید آنچه برای سالخوردگان در اسرائیل اتفاق افتاده است بهتر از وضعیت کودکان یا سایرین نیست. در طول سالهای 2002 تا 2004 تعداد کل خانواده هایی که توسط سالخوردگان سرپرستی می شدند افزایش 3/3 درصدی و در همین مدت تعداد خانواده هایی که زیر خط فقر زندگی می کنند افزایش 5/36 درصدی داشت است. هرچند که خانواده های سالخورده، تقریبا در حدود یک پنجم از کل خانواده ها را تشکیل می دادند، اما آنها تقریبا نیمی از خانواده های جدیدی که در طول دو سال گذشته زیر خط فقر قرار گرفتند را در برمی گیرند. دن بن دیوید پدیده فقر سالخوردگان در اسرائیل را یکی از پیامدهای سیاستهای مالی بنیامین نتانیاهو وزیر وقتدارایی اسرائیل می داند، در حال حاضر به رقم یک چهارم خانواده های فقیر اسرائیل ارتقاء یافته و همه اینها درست در فاصله زمانی اجرای برنامه ریاضت اقتصادی اتفاق افتاده است.

به گزارش روزنامه هاآرتس (3/11/1386ـ23/1/2006) براساس گزارشی که توسط مؤسسه بیمه ملی اسرائیل (NII)منتشر شد، طی سالهای 2000 تا 2005 بیش از نیم میلیون شهروند اسرائیلی به افرادی که زیر خط فقر زندگی می کنند، اضافه شده است. جمعیت اسرائیل با رشد 8 درصدی خود، در این مقطع زمانی شاهد افزایش 45 درصدی تعداد فقرا بوده است.

براساس آمار ارائه شده از سوی مؤسسه بیمه ملی، تعداد افراد فقیر در اسرائیل از یک میلیون و 88 هزار و 100 نفر در سال 2000 به حدود یک میلیون و 600 هزار نفر در سال 2005 رسیده است که از این تعداد، 713 هزار نفر آنها را کودکان تشکیل می دادند. این بدین معناست که از هر چهار کودک اسرائیلی، یکی زیر خط فقر زندگی می کند.

براساس اطلاعات این مؤسسه، از سال 2000 تعداد اسرائیلیهایی که درآمد کل آنها زیر خط فقر بوده، افزایش یافته و از 8/30 درصد در سال 2000 به 6/33 درصد در سال 2004 رسیده است.

براساس گزارش مؤسه بیمه ملی (NII)که در 2 می 2007 منتشر شده است، یک میلیون و 427 هزار نفر (4/22 درصد جمعیت اسرائیل) تا پایان سال 2005 زیر خط فقر بودند. در سال 2006، نیز 105 هزار نفر به این آمار افزوده شده است.

1 ـ فقر اعراب در اسرائیل:

با بررسیهای آمار مربوط به فقر در سرزمینهای اشغالی فلسطین مشخص شده که میزان فقر در میان اعراب اسرائیلی بسیار بالاتر از یهودیان است. دلیل این مسئله سیاست تبعیض نژادی رژیم صهیونیستی به ویژه در قبال شوراهای محلی و مناطق صنعتی ایجاد شده است، به صورتی که شمار بیکاران روز بهروز بیشتر و فقیر نیز گسترده تر شده است.

براساس آمارهای ارائه شده، میزان فقر در جامعه عرب 48 بسیار بیشتر از یهودیان اسرائیل است، به گونه ای که احتمال پیوستن یک خانواده عرب 48 به چرخه فقر، 3 برابر بیشتر از یک خانواده یهودی است. براساس گزارش مؤسه بیمه ملی، تعداد افراد فقیر عرب در رژیم صهیونیستی 700 هزار نفر (حدود 54 درصد جمعیت آنها) است. میزان کودکان عرب اسرائیل که زیر خط فقر زندگی می کنند نیز، به 65 درصد می رسد.

2 ـ فقر کودکان در اسرائیل:

از هر سه کودک اسرائیلی یک نفر در فقر به سر می برد. خدمات رفاهی فراوانی که در سالهای قبل به کودکان ارائه می شد، در سال 2005 تقلیل یافته است و کودکان فقیر از کمبود خدمات بهداشتی، آموزشی و فرهنگی رنج می برند، آمارهای شاخص نشان می دهند که تقریبا 690 هزار کودک در اسرائیل در شرایط سخت اقتصادی زندگی می کنند. براساس آمار موجود در دو درصد از کودکان مهاجرانی که بین سالهای 1990 تا 1997 به اسرائیل مهاجرت کرده اند در فقر زندگی می کنند.

شورای ملی کودکان نیز در گزارش سالانه خود، در سال 2007 اعلام کرد: 33 درصد کودکان اسرائیلی زیر خط فقر قرار دارند، این در حالی است که طی 20 سال قبل از 2007 در اسرائیل تنها 8 درصد جمعیت کودکان زیر خط فقر زندگی می کردند.

تداوم فقر در میان کودکان اسرائیل باعث واکنشهای متعددی شده است. در این زمینه دکتر اسحاق کادمن (Yitzhak kadman) مدیر اجرایی شورای ملی دفاع از کودکان، معتقد است اسرائیل باید نگاه به کودکان به عنوان هزینه و سربار برای جامعه را تغییر داده و آنها را به عنوان سرمایه ها و ذخیره هایی برای آینده کشور در نظر بگیرد.

با استناد به آمارهای موجود و تحلیلها درباره فقر کودکان در جامعه اسرائیل، این قشر آسیب پذیر،بیشترین زیانها را از ناحیه این آسیب اجتماعی متحمل می شود و این امر با بررسی وضعیت آموزشی کودکان در اسرائیل نیز به خوبی قابل مشاهده و پیگیری است.

د ـ رابطه فقر و رشد در اسرائیل:

با توجه به سطوح بالای فقر و نرخ رشد پایین در اسرائیل و اهمیت این مسئله، دو مفهوم مطلق و نسبی از فقر وجود دارند که باید بین این دو تمایز قائل شد. فقر مطلق در زمانی ایجاد می شود که انسان نمی تواند نیازهای اصلی و اساسی خود مثل خوراک، پوشاک و مسکن را برآورده سازد و به منزله نداشتن درآمد کافی برای حفظ توان و کارآیی بدنی و روانی انسان است، اما فقر نسبی درواقع به این معنی است که فرد نتواند با درآمد خود به درجه ای از تکامل که برای انسان امروزی تعریف شده است، دست یابد. بنابراین، تمایز این دو مفهوم برای نشان دادن وضعیت فقر و رابطه آن با دیگر مفاهیم ضروری است. فقر در اسرائیل همانند کشورهای غربی با یک شاخص نسبی تعیین می شود و خط فقر به صورت نصف میانگین کل درآمد خانواده ها تعریف شده است. در اسرائیل نیز همانند اقتصاد کشورهای رشد یافته، با افزایش سطوح درآمد، خط فقر نیز به سمت بالاتری ارتقاء می یابد.

براساس مقایسه درآمدهای ناخالص در اسرائیل، تعداد خانواده هایی که زیر خط فقر قرار گرفته اند، از سال 2005 افزایش یافته است. چنانکه در سال 1979 کمی بیش از یک چهارم خانواده های اسرائیلی یعنی 28 درصد زیر خط فقر زندگی می کردند، اما تا سال 1997 این نسبت به یک سوم از کل خانواده های اسرائیلی (34 درصد) افزایش یافته است. این در حالی است که درآمد شهروندان فقیر نسبت به درآمد شهروندان غنی کاهش نیز یافته است. درواقع وضعیت مذکور به معنی آن است که نابرابری درآمدها در طی چند سال اخیر کاهش یافته است.

آمار و ارقام نشان می دهد که یک رابطه مثبت وقوی بین میانگین استاندارد زندگی در اسرائیل و میانگین درآمد خانواده وجود دارد. بنابراین با افزایش درصد خانواده هایی که زیر میانگین درآمد ناخالص، درآمد دارند خط فقر افزایش می یابد.

ه ـ اثرات فقر بر جامعه اسرائیل:

فقر در اسرائیل جنبه های مختلف زندگی اجتماعی، فرهنگی و آموزشی را تحت تأثیر قرار داده و تأثیر آن به ویژه کودکان بیشتر بوده است. این وضعیت تا جایی پیش رفته است که تمامی رفتارهای اجتماعی، روانی و خانوادگی کودکان را دگرگون کرده و باعث بروز بسیاری از رفتارهای تند و خشونت آمیز شده است. براساس تحقیقی که در سال 2005 انجام شده، 41 درصد افزایش در اعمال خشونت آمیز کودکانی که خانواده آنها دچار فقرند، مشاهده شده است.

عدم توانایی در تأمین غذا بر اثر فقر و پیامدهای اجتماعی و روانی حاصل از آن که بیشتر خانواده ها در اسرائیل درگیر آنند، از دیگر پیامدهای فقر در این کشور است. بنابراین فقر اثرات زیادی در جامعه اسرائیل برجای گذاشته است که پاره ای از آنها عبارتند از: کاهش توان بهره مندی از خدمات رفاهی، بهداشتی و فرهنگی به ویژه برای کودکان، کاهش مشاغل در سطح جامعه، اثرات منفی بر همبستگیهای اجتماعی و حتی جامعه پذیری کودکان در خانواده های فقیر و بسیاری از موارد دیگر که در زندگی اجتماعی مردم و به ویژه کودکان در اسرائیل تأثیر منفی بر جای گذاشته است. افزون بر آن تشدید فقر در حوزه اجتماعی می تواند سایر نظامهای اقتصادی، فرهنگی و آموزشی را در اسرائیل تحت تأثیر قرار دهد.

تأثیرات نامطلوب فقر بر حوزه آموزش و پرورش از دیگر آثار فقر در اسرائیل به شمار می رود. در پژوهشی که در این زمینه توسط اریک هانوشک (Hric Hanusheck) انجام شده، بر محرکهای آموزشی رشد اقتصادی تأکید شده است. او با مقایسهنمرات ریاضی و علوم دانش آموزان اسرائیل در فاصله سالهای 64ـ1963 نشان داده است که این نمرات از نمرات دانش آموزان کشورهای صنعتی بیشتر بوده و در همان زمان هم اسرائیل رشد اقتصادی بالایی را داشته است، اما امروزه آن گونه که تحقیقات مرکز TIMSS نشان می دهد، نمرات پایین ریاضی و علوم دانش آموزان اسرائیلی نه تنها افت تحصیلی را نشان می دهد، بلکه بیانگر کاهش نرخهای رشد اقتصادی کشور در سالهای اخیر است و این امر زمانی نگران کننده تر خواهد شد که فارغ التحصیلان سیستم آموزش مدرسه ای اسرائیل وارد بازار کار شوند.

و ـ پیامدهای ناشی از فقر:

بروز فقر در جامعه، پیامدهایی نظیر فساد و فحشا، تشدید اختلافات خانوادگی، افزایش میزان طلاق، سرقت، و خودکشی را در پی داشته است. با رکود اقتصادی در جامعه اسرائیل و افزایش فقرا، جامعه اسرائیل بارها شاهد پیامدهای این چنینی بوده است.

1 ـ افزایش فساد و فحشا در جامعه اسرائیل:

پیامد فقر، فساد و فحشا و بی بندوباری در جامعه است. بر این اساس برخی از افراد برای گذران زندگی به ناچار به فساد و روسپیگری روی می آورند. جامعه صهیونیستی نیز از این امر مستثنی نبوده و سالانه تعداد قابل توجهی از شهروندان اسرائیل به فساد و روسپیگری روی می آورند. از این رو، رژیم صهیونیستی تجارت فحشا و روسپیگری را صنعت اول خود قرار داده است. بنابه گزارش سایت خبری "البوابه"، رژیم صهیونیستی، سالانه سه هزار زن از اسرائیل و کشورهای مختلف را به منظور روسپیگری به خارج صادر می کند.

گفتی است که بیشتر این زنان به دلیل فقر، به روسپیگری و فحشا روی آورده اند. این گزارش از سوی پلیس رژیم صهیونیستی به مناسبت چهارمینسالگرد مبارزه با قاچاق زنان در این رژیم، ارائه شده است. متوسط سن این زنان، 22 سال است، اما با این حال، دختران زیر 18 سال نیز از این تجارت مصون نمانده اند.

در سایتهای خبری و روزنامه های اسرائیلی در اینترنت، همواره تبلیغات فراوانی برای جذب دختران یهودی و اسرائیلی که برای روسپیگری عرضه می شوند، وجود دارد. به عنوان نمونه روزنامه جروزالیم پست که از مهمترین روزنامه های اسرائیل به شمار می رود همواره در صفحه اصلی خود، تبلیغات زیادی برای عرضه دختران روسپی جای داده است. در سایت هاآرتس دیگر روزنامه مهم رژیم صهیونیستی، نیز همواره تبلیغی با عنوان "18 هزار دختر زیبای یهودی" وجود دارد. با تبلیغات گسترده و شیوه های نظیر اغفال، وعده های دروغین و ساختگی برخی از زنان فقیر، اغفال شده و جذب این مراکز می شوند.

2 ـ افزایش رنج و مشقت سالمندان:

براساس گزارشهای اداره مرکزی آمار اسرائیل که به مناسبت روز جهانی سالمندان منتشر شد. سالمندان اسرائیلی قربانیان فقر، گرسنگی و بیماری هستند.

مطابق گزارش این اداره 13 درصد از سالمندان اسرائیل که بالاتر از 65 سال سن دارند در سال 2004 به خاطر وخامت اوضاع اقتصادی، تغذیه مناسبی نداشتند. همچنین 44 درصد از سالمندان وسایل گرمایشی و سرمایشی نداشته و 15 درصد از آنها نیز قدرت خرید دارو نداشتند. طبق این گزارش، فقط سالمندان از مشکلات اقتصادی رنج نمی برند، بلکه 14 درصد از افراد 25 تا 45 ساله و 16 درصد از افراد 45 تا 64 ساله نیز از مشکلات اقتصادی در رنج و مشقت هستند. مشکلات اقتصادی در حدی در جامعه اسرائیل رشد داشته که موجب شده بسیاری از سالمندان از نظر برخی نیازهای ضروری خود صرف نظر کنند، به طوری که 44 درصد از سالمندان ازترمیم دندانهای خود صرف نظر کردند، 37 درصد نیز نتوانستند خانه های خود را تغییر کنند و برق و تلفن پنج درصد از سالمندان به دلیل عدم پرداخت قبوض قطع شده است.

3 ـ بروز اختلافات خانوادگی:

پیامد دیگر فقر، بروز اختلافات خانوادگی و متلاشی شدن نهاد خانواده است. پس از تشدید رکود اقتصادی و میزان بیکاری که بسیاری از خانواده های فقیر جامعه اسرائیل از این مسئله رنج می برند موجب بروز اختلافات خانوادگی و افزایش آمار طلاق در بین این خانواده ها شده است. افراد فقیر که توانایی گذران زندگی را ندارند در اداره خانواده دچار مشکل می شوند که موجب از هم پاشیدگی زندگی زناشویی آنها می شود. در برخی شهرهای یهودی که بیشتر مردم آنها از وخامت اوضاع اقتصادی و بیکاری و فقر رنج می برند، آمار طلاق و اختلافات خانوادگی افزایش داشته است. مثلاً در شهر "اوفاکیم" 5/11 درصد، "نتیفوت" 41 درصد، "معلوت" 31 درصد "بروحام" 36 درصد و در شهرستان "مستفیه ریمون" 5/33 درصد آمار طلاق افزایش یافته است.

4 ـ افزایش سرقت در جامعه:

یکی دیگر از پیامدهای فقر افزایش سرقت در جامعه می باشد. پاره ای از افراد فقیر به ناچار و برای رهایی از فقر به کارهای خلاف عرف و قانون روی می آورند. در اسرائیل نیز به دنبال افزایش فقر، سرقت اموال نیز افزایش یافته است. در موارد مذکور سرقت شامل اموالی همچون اتومبیل، لوازم خانگی و عمل کلاهبرداری بوده است. به عنوان نمونه سرقت اتومبیل طی نیمه اول سال جاری به میزان 13 درصد افزایش یافته است.

براساس اظهارات "افنیر عوفادیا" سخنگوی وزارت راه و ترابری رژیم صهیونیستی، از آغاز ماه ژانویه تاکنون 14 هزار و 132 دستگاه خودرو شخصی و ترانزیتی به سرقت رفته است. در حالی کهدر شش ماه اول سال 2003 آمار خودروهای مسروقه 12 هزار و 473 دستگاه بود.

5 ـ افزایش آمار خودکشی در جامعه اسرائیل:

افزون بر تبعات منفی مورد اشاره، فقر باعث افزایش آمار خودکشی نیز می شود. آمار خودکشیها در جامعه صهیونیستی که در اثر وخامت اوضاع صهیونیستی که در اثر وخامت اوضاع اقتصادی و فقر حاکم رخ داده حاکیست، در زمانی کمتر از دو ماه هفت نفر به خاطر فقر، گرسنگی، مقروض بودن، ورشکستگی، به زندگی خود خاتمه داده اند.

برپایه تحقیق "سیرائیل اورباخ" (Yisrael Auerbach) ، 13 درصد از شهروندان اسرائیلی به فکر خودکشی بوده و پنج درصد در تلاش برای دست زدن به این اقدام می باشند. خودکشی شهروندان اسرائیلی به دلیل وضعیت اقتصادی و فقر ناشی از آن، تجاوز جنسی، مسائل روانی و عاطفی بوده است.

ز ـ فقر تهدید جدی اسرائیل:

پیتر هایرشیرگ (Peter Hirschberg) از فقر به عنوان جدی ترین تهدید برای جامعه اسرائیل یاد می کند. به اعتقاد وی نزدیک به یک پنجم خانواده ها و یک سوم از کودکان در اسرائیل در فقر زدگی می کنند. این رقم در سال 2003 شامل یک میلیون و 320 هزار نفر بود که از این تعداد 618 هزار کودک از جمعیت 5/6 میلیون نفری اسرائیل را شامل می شود. البته این ارقام در سال 2005 بیشتر شد.

به اعتقاد هایرشبرگ زمانی اسرائیل در ردیف بالای رتبه بندی جوامع توسعه یافته و تساوی گرا قرار داشت، اما اکنون پایین تری جایگاه را به خود اختصاص داده و به جامعه ای تبدیل شده است که در آن شبکه امنیت رفاهی در حال پاره پاره شدن، مشاغل بسیار کم و مردم خواهان حمایتهای دولت و نهادهای حکومتی برای برآورده ساختن نیازهایشان شده اند. به گفته هایرشبرگ، اسرائیل حتی در مقایسه با پرتغال کهبالاترین نرخ فقر را در اتحادیه اروپا دارد، وضعیت بدتری را دارد.

اکثر تحلیلگران اقتصادی، علل تشدید فقر را به سیاستهای دولت نسبت می دهند. به ویژه بیشترین فشارها و مخالفتها به طرف بنیامین نتانیاهو، وزیر وقت دارایی اسرائیل بوده است. زیرا به زعم مخالفان برنامه های ریاضت محور او نخستین کسی بود که تلاش کرد با قطع مزایای رفاهی و اقتصادی، معضلات معیشتی را تشدید کند.

دن بن دیوید (Dan Ben David) از جمله منتقدان سیاستهای مالی نتانیاهو در گزارش خود با عنوان "نتانیاهو، بازار و جنگل" می گوید که برنامه اقتصادی نتانیاهو درواقع مانند جنگلی است که هیچ قانونی در آن وجود ندارد و اغنیا، بدون هیچ رحمی ضعفا را می بلعند.

مآخذ

1. بولتن رویداد و گزارش اسرائیل، مؤسسه تحقیقات و پژوهشهای سیاسی ـ علمی ندا، شماره 263، 16/6/1384؛ شماره 282، 6/11/1384.
2. بولتن رویداد و گزارش، مؤسسه ندا، شماره مسلسل 339.
3. بولتن رویداد و گزارش اسرائیل، (حوزه اجتماعی)، 18/6/1383، شماره 4 ـ 226 و 26/5/1383، شماره 2 ـ 225 و14/7/1383، شماره 2 ـ 228.
4. سایت عربی نت 5/7/2004، 10/7/2004.
5. سایت عرب 48، 24/8/2004،10/8/2004، 20/5/2003، 27/9/2004، 21/9/2004.
6. www.amit.org/il/learning/english/poverty.
7. www.//community centurytel.net/index. cfin? actio n=news. issues. article$$id=wed/cn/ivisrael- poverfy.
8. www.ynetnews.com/articles.
9. www.haarelz.com (2004/8/9, 2003/10/31/2000/12/20, 2004/8/17).
10. www.amit.org.il (2003/10/31).
11. www.it.org.il (2004/8/17).