موسیقی یهودی

اصطلاح "موسیقی یهودی" (Jewish music) این معنا را به ذهن می رساند که گویا نوعی از موسیقی وجود دارد که مستقل از دیگر موسیقی های ملل و اقوام، به یهودیان اختصاص دارد. اما چنین چیزی هرگز درست نیست و یهودیان هیچ گونه موسیقی یا سازهای خاص و جدا از جامعه ای که در آن زندگی می کرده اند، نداشته اند.

کورت ساکس، یکی از موسیقی دانان برجسته قومی در نخستین کنگره موسیقی یهودی که در پاریس برگزار گردید (1957) کوشید تا موسیقی یهودی را چنین معرفی کند: "موسیقی یهودی، آن موسیقی است که یک یهودی برای یهودیان دیگر ـ به این اعتبار که یهودی اند ـ بنوازد".

این وصف، هیچ معیار موسیقایی به دست نمی دهد تا بتوان براساس آن، موسیقی یهودی را از غیریهودی جدا کرد. این تعریف فقط چتر بزرگی درست می کند برای زیر پوشش گرفتن انواع مختلف موسیقی مربوط به یهودیان در مناطق گوناگون جهان. مثلاً آیا می توان سمفونی های فلیکس مندلسون، موسیقی دان رمانتیک آلمانی، یا نوازندگیهای شرقی داود حسنی، موسیقی دان مصری را فقط به این دلیل که یهودی یا یهودی تبار بوده اند، موسیقی یهودی دانست؟ آیا نواهایی را که در معابد یهودی خوانده می شود، با اینکه بسیاری از آنها آهنگ اسلاوی، آلمانی یا عربی دارد، می توان موسیقی یهودی خواند؟ حال اگر این نکته را نیز در نظر بگیریم که تعریف خود یهودی نیز دشوار و بلکه ناممکن است، سخن گفتن از "موسیقی یهودی" ناممکن تر می گردد.

پژوهشهای گوناگون درباره به اصطلاح "موسیقی یهودی" نشان می دهد که این موسیقی ـ چه امری دینی یا ملی باشد و چه هنری والا و ارزشمند ـ در میان یهودیان جوامع گوناگون و دوره های مختلف تاریخی، متنوع بوده و سنتهای موسیقایی و معیارهای زیبایی شناسانه حاکم بر جامعه ای را که یهودیان در آن می زیسته اند، منعکس می کرده است.

هوگو ویزگال، دانشمند و موسیقی دانآمریکایی می گوید: "هیچ ویژگی و نشانه خاصی برای یک قطعه موسیقی یهودی یا غیریهودی وجود ندارد". بنابراین "موسیقی یهودی" نیز مانند اصطلاح های مشابه، دقیق و علمی نیست و به همین جهت ما ترجیح می دهیم از اصطلاح "موسیقی یهودیان" یا "موسیقی گروههای یهودی" سخن بگوییم.

مأخذ:

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهشهای تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد سوم، زمستان 1382.