کمیته حقیقت یاب سازمان ملل ـ 2002
به دنبال ناکامی مأموریت پاول، وزیر امور خارجه آمریکا، در برقراری آتش بس میان فلسطینیان و اسرائیل در سرزمینهای اشغالی به ویژه در اردوگاه آوارگان جنین که تخریب گسترده ای را نیز با خود به دنبال داشت و متعاقب آن شکل گیری تظاهرات و اعتراضهای فراوان در سطح جامعه جهانی به ویژه در منطقه خاورمیانه و همچنین فشار و درخواست افکار عمومی و دولتهای عربی و اسلامی به ویژه سوریه که عضو غیردائم شورای امنیت نیز می باشد، این شورا قطعنامه 1405 را تصویب نمود. در چارچوب این قطعنامه دبیرکل سازمان ملل متحد، کوفی عنان می بایست کمیته حقیقت یابی را به منظور بررسی اوضاع انسانی و حقوقی اردوگاه آوارگان جنین تشکیل دهد تا اقدامات ارتش اسرائیل را مورد ارزیابی و امعان نظر قرار دهد.
شورای امنیت سازمان ملل، مجوز تشکیل کمیته حقیقت یاب را صادر می کند. تعیین ترکیب آن از اختیارات دبیرکل می باشد که وی معمولاً اعضای آنرا از میان افراد باسابقه و مجرب سازمان ملل و به منظور بررسی و تحقیق در مورد موضوع مورد بررسی انتخاب می کند. این کمیته موظف است نتایج تحقیق خود را به دبیرکل ارجاع دهد.
الف ـ از اعلام همکاری تا ظهور کشمکش:
اسرائیل بلافاصله پس از صدور قطعنامه 1405 از سوی شورای امنیت، که بر پایه بررسی اوضاع انسانی اردوگاه آوارگان جنین مبتنی گردیده بود و به دنبال تشکیل کمیته حقیقت یاب موافقت خود را برای همکاری با این کمیته اعلام نمود. آمریکا در این مقطع و به ویژه پس از ناکامیهای مکرر که در نتیجه اعزام فرستادگان ویژه به منطقه حاصل شد، درصدد بود برای تعدیل مواضع اسرائیل، فشارهایی هرچند اندک و ناچیز را بر این رژیم وارد سازد.
بنابراین اسرائیل در چنین شرایطی به همکاری با این کمیته رضایت داد. با وجود این، اعلام همکاری اسرائیل با کمیته مزبور، بلافاصله تبدیل به کشمکش و مجادله با آن گشت. این روش بارها توسط اسرائیل مورد استفاده قرار گرفته و نتیجه بخش نیز بوده است. بدین معنی که اسرائیل سعی می کند در مقابل فشار یک موج جهانی، به جای مقابله مستقیم از روش غیرمستقیم استفاده نماید. بنابراین در ابتدا موضوع را مورد پذیرش مقدماتی قرار می دهد و سپس با اما و اگرها و ایجاد موانعی سعی می کند که مسیر موج را به سمت مورد دلخواه خویش هدایت نماید. در این مورد نیز اسرائیل معتقد بود کمیته حاضر بنابه دلایلی صلاحیت بررسی وضعیت انسانی در سرزمینهای اشغالی را ندارد.
ب ـ دلایل کشمکش اسرائیل با کمیته حقیقت یاب ملل متحد:
مقامات اسرائیلی سه دلیل را برای عدم همکاری همه جانبه با کمیته حقیقت یاب ملل متحد ذکر کردند. اول اینکه آنها معتقدند که پیش نویس طرحتشکیل این کمیته هنوز آماده نشده است و اسرائیلیها اطلاعاتی دریافت کرده اند که نشان می دهد عنان طرحهایی برای گسترش اختیارات کمیته (فراتر از آنچه که با اسرائیل به توافق رسیده است) در دست دارد، به طوری که شامل تحقیق و تفحص در زمینه فعالیتهای ارتش در شهرهای دیگر نیز می شود. تصور بر این بود اختیارات کمیته حقیقت یاب که توسط قطعنامه شورای امنیت در این زمینه تعریف شده تنها در جنین به مورد اجرا درآید و این امر یعنی گسترش فعالیتهای کمیته حقیقت یاب که در چارچوب صلاحیت عنان نیست.
مسئله دوم به ترکیب کمیته مربوط می شود، مقامات اسرائیل گفته اند به نظر اسرائیل، ترکیب کمیته حاضر ترکیب خوبی نیست، زیرا ماهیتا سیاسی ـ دیپلماتیک می باشد، نه نظامی ـ تخصصی؛ بنابراین وضعیت کنونی اقتضا می کند که ترکیب آن نظامی و تخصصی باشد. رژیم صهیونیستی به ویژه با عضویت رئیس پیشین کمیته بین المللی صلیب سرخ، کورنلیو سوماراگا، در این کمیته مخالف بود. مقامات اسرائیلی گفته اند که به دلیل اظهارات ضد یهودی سوماراگا در گذشته، از جمله اظهارات وی که در آن ستاره یهودی را با صلیب شکسته (آرم آلمان نازی) مقایسه کرده بود، با عضویت وی در این کمیته مخالفت می ورزند.
دلیل سوم طبق اظهارات مقامات اسرائیل، به شکست سازمان ملل در زمینه رایزنی با اسرائیل هم در مورد ترکیب هیأت و هم در مورد اختیارات هیأت ـ در مواردی هم که توافقاتی با آن وجود دارد، این سازمان ملل است که به آنها توجهی نمی کند ـ برمی گردد.
مقامات اسرائیلی اظهار داشته اند که حتی زمانی که در ابتدای تشکیل این کمیته با آن موافقت کردیم، اصولاً به خاطر هماهنگی با آمریکا بود، اما اکنون برای ما مناسب تر این است که با آن مخالفت ورزیم.
بدین ترتیب موضوع همکاری اسرائیل با کمیته حقیقت یاب سازمان ملل متحد طی مدت کوتاهی کهاز طرح آن گذشت، فراز و نشیبهای زیادی از همکاری تا مخالفت و از مخالفت تا همکاری را پشت سر گذارد. در همین رابطه اسرائیل سه شرط را برای همکاری با کمیته یادشده قائل شد. شرط اول عبارت است از اینکه اسرائیلیها اطمینان حاصل کنند گواهی و شهادت خودشان به عنوان حربه ای علیه خود آنان مورد استفاده قرار نگیرد. دومین شرط اینکه این کمیته حتما کارشناسانی در زمینه تروریسم را به همراه داشته باشد و شرط سوم را غیرممکن دانستن هر گونه محاکمه این رژیم در دادگاه بین المللی لاهه ذکر کرده اند.
برخی از اسرائیلیها چون بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر پیشین اسرائیل نیز اظهاراتی علیه این کمیته بیان داشته اند. وی در گفتگویی با رادیو اسرائیل گفته بود این کمیته نتایجی در بر خواهد داشت که به اسرائیل صدمه خواهد رساند. وی همچنین اظهار داشت که سازمان ملل با شکست در بررسی تعداد بی شماری از حملات تروریستی علیه اسرائیل، جانبداریش را به اثبات رسانده است. وی همچنین گفته بود که سازمان ملل متحد از دادن اطلاعات به اسرائیل خودداری ورزیده و اسرائیل را در مورد ربوده شدن سه سرباز توسط حزب الله گمراه ساخته است.
مآخذ:
- واحد مرکزی خبر، 6/2/1381.
- هاآرتس، 24 آوریل 2002.
- جروزالیم پست، 24 آوریل 2002.
