پلهای باز

پلهای باز اصطلاحی است که به سیاست سران اسرائیل پس از اشغال کرانه غربی رود اردن در سال 1967 بر می گردد. آنها تلاش کردند که پل اللنبی (پل ملک حسین) و پل دامیه (پل امیرمحمد) رابط بین کرانه غربی و شرقی رود اردن را برای انتقال ساکنان عرب بازکنند.

طراح و ناظر اجرای این برنامه موشه دایان بود. وی در آن زمان وزیر دفاع و مسئول اداره امور مناطق اشغالی بود. علی رغم این که هدفهای واقعی سیاسی و اقتصادی که اسرائیل سعی می نمود به وسیله سیاست پلهای باز به آنها تحقق ببخشد پوشیده نیست می کوشیدند که این اهداف را با پوشش انسان دوستانه به اجرا درآوردند و موشه دایان در مناسبتهای مختلف اظهار داشت که سیاست مرزهای باز به ساکنان کرانه غربی اجازه داد تا به کمک ارتباطات، مشکلات انسانی حاصل از سختیهای جنگ را جبران نمایند.

در جای دیگر اعلام کرد همانا دولت اسرائیل که خود را در برابر ساکنان کرانه غربی مسئول می داند، از آنها می خواهد این نکته را بدانند که اسرائیل دولتی پیشرو است و به ایجاد کار برای بیکاران و اشباع نمودن بازارها از محصولات کشاورزی آنها اهمیت می دهد.

اسرائیل در حقیقت در پشت سیاست باز نمودن پلها در جهت نقل و انتقال ساکنان عرب در دو کرانه غربی و شرقی اهدافی را دنبال می کرد که عبارتند از:

1) میسّر کردن مهاجرت اعراب و تخلیه ساکنان کرانه غربی به منظور تسهیل الحاق و مصادره سرزمینهای آنها و ایجاد شهرکهای پهودی نشین درآنجا.

دایان دو هفته پس از شدت گرفتن جنگ، هنگامی که در کنیسه اسرائیل سخن می گفت اعلام کرد که: "سیاست ما این است که به هرکس که بخواهد به اردن برود اجازه بدهیم آزادانه عمل نماید. عواملی که ساکنان را به مهاجرت فراخواند، به رغبت اعراب برای سکونت در اردن بر می گردد، نه به منطقه ای که اسرائیل اشغال کرده است. اگر من هم جای آنها بودم مثل آنها عمل می کردم. در کویت برای اکثر آنان منابع ارتزاق عمومی به طور وافر موجود است و سپرده های مالی آنها نیز در بانکهای عمّان نهاده شده که بدون دسترسی به این اموال نمی توانند زندگی کنند."

2) تلاش به منظور کاهش فشارهای ساکنان کرانه غربی علیه اشغال و کاهش مقاومت آنها و ایجاد ارتباطات آنها با اقوام و خویشاوندان شان در کرانه غربی و صدور تولیدات شان برای آنها که بدین وسیله اسرائیل مشکلات زندگی آنها را از دوش خود برداشته و به خودشان واگذار می کند.

3)ایجاد فضایی برای تحمیل سیاستهای بعدی لذا اسرائیل سیاست پلهای باز را به عنوان یک طرح مقدماتی برای اعمال سیاستهای مسالمت آمیز و به اسارت درآوردن منطقه عربی اجرا می کند و کرانه غربی به عنوان "میدان آزمایش اسرائیل" در این زمینه شمرده می شود.

دایان همچنین اعلام کرد که پلهای باز رود اردن از طرحهای مقدماتی است که جزیی از سیاستهای صلح آمیز است که اسرائیل در آینده و به آن خواهد پرداخت و گفت که این گونه روشها اهداف صلح جویانه را متحقق می سازد.

از جمله به اعراب اجازه عبور آزادانه را می دهد وکارگران می توانند به راحتی در اسرائیل مشغول کار بشوند.

4ـ هدف اقتصادی: اسرائیل با استفاده از پلهای باز قصد دارد به موجب قوانین گمرکی اسرائیل و ایجاد قید و بندهای امنیتی و همچنین تحمیل قید و بندهایی بر واردات حیوانات، انجام واردات از اردن به مناطق اشغالی را محدود کند و در مقابل مقدار زیادی از کالاهای کرانه غربی را به کرانه شرقی صادر کند.

ارزش صادرات کشاورزی مناطق اشغالی بین سالهای 1968 و 1972 به دلیل پلهای باز مضاعف شد و مازاد صادرات بر واردات از طریق پلها به بیش از 1/102 میلیون لیره اسرائیل رسید. و مالیاتهایی که سران اسرائیل نیز از این طریق می گیرند و به عنوان درآمد مهمی تلقی می شود. به عنوان مثال حقوق گمرکی که از دو پل در سال 1974 گرفتند به 18 میلیون لیره اسرائیل رسید در حالی که واردات گمرکی اسرائیل فقط از پل آلن ـ بی روزانه به 30 هزار دینار می رسید.

5 ـ استفاده تبلیغاتی و قضایی از سیاست پلهای باز: سران اسرائیل به فلسطینیان اجازه دادند از طریق پلها با اجازه نامه های خاصی در چارچوبی که به آنها "دیدارهای تابستانی" و "دیدار خویشان" گفته می شد از اسرائیل دیدار کنند.

دایان در سال 1979 اظهار داشت: این برنامه دلیل بر امکان زندگی مسالمت آمیز می باشد زیرا هر سال 75 هزار تن از اقصی نقاط کشورهای عربی به اسرائیل می آیند.

همچنین گفت: هدف از پلهای باز، تضمین روابط بین اعراب کرانه غربی و دولتهای عربی می باشد و اسرائیلیها نیز می توانند در آینده با عبور ازپلها از شرق اردن دیدن نمایند.

موضع کشورهای عربی در قبال سیاست پلهای باز بسیار تند بود و آن را کاملاً رد می کردند و فقط بعضی از کشورهای عربی استفاده از پلها را برای عربهای فلسطینی به منظور دیدار اقوامشان در داخل آزاد می دانستند و اجازه می دادند تولیدات فلسطینیان به کشورهای عربی صادر گردد تا فلسطینیان در اثر مشکلات مجبور نشوند تولیدات خود را به اسرائیلیها بفروشند.

سازمان آزادی بخش فلسطین بارها سیاست پلهای باز را به طور مطلق رد نمود.

مآخذ:

1. دایان، موشه: نقشه های جدید و روابط مختلف (به زبان عبری) تل آویو 1969.
2. نشریه مؤسة الدراسات الفلسطینیة.
3. الکتاب السنویة للقضیة الفلسطین، بیروت.