چاپلین، چارلی (1977ـ1889)

سرچارلی چاپلین (Charlie Chaplain) در سال 1889 در خانواده ای انگلیسی به دنیا آمد. گفته می شود که مادر یهودی تبارش در یک گروه نمایشی دوره گرد، بازیگر بود. البته این مسئله، چندان قطعی نیست. چارلی چاپلین یک بار خودش گفته است: "کاش من یک یهودی بودم" (البته این عبارتی بی معناست؛ زیرا اگر مقصودش از "یهودی" مفهوم دینی اش باشد، منعی برای یهودی بودنش وجود نداشته است و اگر منظورش معنای نژادی "یهودی" باشد، آرزویی ناممکن بوده است؛ زیرا هیچ کس نمی تواند پوست بیندازد و یا گذشته اش را فراموش کند؛ اما این عبارت از این جهت اهمیت دارد که نشان می دهد او به هیچ یک از دو معنا "یهودی" نبوده است).

چارلی کوچولو هنگامی که مادرش بیمار شده بود برای اجرای نقشی کوتاه و خنده دار به صحنه نمایش آمد. وی در سال 1914 با ابتکار شخصیت فقیر ناتوان ـ که با همان شهرت یافت ـ به جهان سینما راه یافت. سپس به تولید و کارگردانی سینمایی روی آورد و شرکت هنرمندان متحد را تأسیس نمود. چارلی چاپلین جز در فیلم زنی از پاریس (1923) و کنتسی از هنگ کنگ (1967)، در همه فیلمهایی که کارگردانی اش را برعهده داشت، بازی کرد.

فیلمهای کمدی او با گرایش عمیق انسانی و احساس دقیق بدبختیهای انسان در جامعه سرمایه داری، متمایز بود؛ از نخستین فیلمهایش

همچون فقیر، خیابان آسان، بدبختی و مهاجر و زندگی سگ گرفته تا فیلمهای در جستجوی طلا (1925)، سیرک (1928)، چراغهای شهر (1931)، عصر جدید (1936) و سرانجام پادشاه در نیویورک (1957) که نمایش آن در آمریکا ممنوع شد.

برخی فیلم دیکتاتور بزرگ (1940) را تبلیغ یهودیت دانسته اند. چاپلین در این فیلم نقش یک سلمانی یهودی و مظلوم و نیز نقش هینکل، دیکتاتور و دیوانه را بازی می کند و نخستین فیلمی است که آشکارا آلمان هیتلری را مسخره می کند؛ آن هم در زمانی که آمریکا هنوز تصمیم نگرفته بود به سود کمک کدام طرف وارد جنگ شود!

شخصیت فقیر در فیلمهای او با همه شکلهای سلطه و قدرت روبه رو می شد؛ از کارفرما، ناظر و پلیس گرفته تا سیاستمداران رشوه خوار و بازرگانان فاسد. این شخصیت، بیانگر مخالفت با ساختار جامعه طبقاتی و هرمی و تمایل به ارتباط با انسانهای ضعیف و ستم دیده بود. شخصیتی که چاپلین با سادگی و بی هیچ تکلفی عرضه می نمود، موجب شد که به توده های مردم در سراسر جهان نزدیک شود و همه او را به خود نزدیک بدانند. این شخصیت حتی به نماد کمدی متحرک و صحنه های خنده دار تبدیل شد.

اندیشه های ریشه ای چاپلین در زمینه رد ساختار اجتماعی مصرفی، موجب گشت که او در لیست سیاه قرار گیرد و به کمونیست بودن متهم شود. او حتی در دوره حاکمیت مک کارتیسم و کمیته مبارزه با کمونیسم از آمریکا هجرت نمود. این را از نشانه های یهودی بودن چاپلین دانسته اند؛ زیرا بیشتر هنرمندان زیر فشار در این دوره، یهودی بودند. بار دیگر می بینیم که برخی بی آنکه بکوشند ارتباط میان عقاید انقلابی و مخالف مصرف گرایی وی را با مخالفتش با ساختار هرمی جامعه بیابند، راه حل اختصارگرا و آسان را پذیرفته اند و مواضع وی رابرخاسته از یهودی بودنش دانسته اند.

مأخذ:

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهشهای تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد سوم، زمستان 1382.