علیخیم، شالوم (1916ـ1859)

شالوم علیخیم (Shalom (Shalem) Aleichem) نویسنده ای یدیشی با نام واقعی شالوم رابینوویچ که در اوکراین به دنیا آمد. پدرش تاجری مرفه بود که به جنبش روشنگری اهتمام می ورزید. اما وضع مالی خانواده اش رو به وخامت نهاد، مادرش مرد و پدرش همسری دیگر گزید. نخستین کتاب او که طبعی تمسخرگرا و هزل جو داشت فرهنگ ناسزاها و نفرین های یدیشی بود که معمولاً از زبان زن بابا نثار بچه های شوهرش می شد.

شالوم چند مقاله و اثر ادبی به زبان عبری هم نوشته است. از آغاز سال 1883 تصمیم گرفت که تنهابه زبان یدیشی قلم بزند و بدین ترتیب از پایه گذاران ادبیات یدیشی شد.از آن جا که جرأت نداشت آثار خود را به لوترای یدیشی ـ که نخبگان و روشنفکران یهودی آن را تحقیر می کردند ـ منتشر نماید، نام مستعار شالوم علیخیم را برگزید.

شالوم علیخیم توانست جهانی مشخص و کاملاً روشن را بیافریند: زندگی یهودیان شرق اروپا با همه جزئیاتش و با همه بدبختی های آمیخته به شادکامی هایش. شخصیت های او بخشی از اصطلاحات یهودیان یدیشی را تشکیل داده است. برای مثال وقتی یکی از آنها می گوید: "فلانی مناحیم مندل است"، مقصودش این است که انسانی خیال پرداز و بلندپرواز است.

این مناحیم مندل ـ آن گونه که در اثر شالوم وصف شده ـ کسی است که با گرفتن مبلغی پول، خطبه عقد را جاری می کند، اما پس از مدتی می فهمد که دو دختر را به عقد هم درآورده است! از دیگر شخصیت های مهم او "طوبیای شیرفروش" است؛ کشاورزی بی سواد که در جایی مقیم می شود و فرهنگش در سطح فرهنگ یهودیان یدیشی است. او برخی کلمات عهد عتیق را به کار می برد، اما معنای دقیق آن را نمی داند. نمایشنامه معروف ویولن زن روی بام، همین شخصیت را گرفته و بعدی صهیونیستی به آن داده است. علیخیم از مهم ترین یدیشی نویسان به شمار می رود.

مأخذ:

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهش های تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد سوم، زمستان 1382.