پینتر، هارولد

هارولد پینتر (Hrold Pinter) نمایشنامه نویسی انگلیسی یهودی است که تباری پرتغالی داشت و از یهودیان سفاراد بود. نام اصلی خانوادگی اش "داپینتا" بود و او این نام را به "پینتر" تغییر داد. پینتر در مدارس انگلیسی آموزش دید. هنگامی که به آکادمی سلطنتی هنرهای نمایشی رفت دریافت که دانشجویان این مرکز بسیار فرهیخته تر و پخته تر از او هستند. برای همین مدعی شد که دچار اختلال عصبی است و با این بهانه تحصیل را رها کرد. پس از آن از زیر خدمت سربازی نیز شانه خالی کرد و مدتی به هنرپیشگی روی آورد.

در دهه پنجاه نخستین نمایشنامه اش اتاق (1957) منتشر شد و سپس گارسون لال و جشن تولد به بازار آمد. اما نخستین کار موفقش وصی (1960) بود؛ نمایشنامه ای تراژیک که در طبقه "تئاتر پوچ گرایانه" جای داشت.

شخصیتهای این نمایشنامه سه نفر بودند: یکی میک که خانه ای متروک دارد و آن را به برادرش آستون ـ که یک عقب مانده ذهنی است ـ می بخشد. آستون نیز آن را در اختیار آواره ای بی پناه می گذارد. موضوعات اصلی نمایش چندان روشن نیست، اما میک می کوشد دوباره با برادر عقب مانده اش رابطه برقرار کند. در این میان، آن آواره به شخصیتی متجاوز تبدیل می شود که رقیب میک می گردد، اما نمایشنامه با طرد او به پایان می رسد.

این نمایشنامه، اثر ایده آل پینتر است؛ زیرا شخصیتهایش در ایجاد ارتباط، همواره با شکست روبه رو می شوند. زبان گفتگو اگرچه فاخر است، اما شخصیتها برای بیان عواطف خود زبان خاصی ندارند. به همین دلیل است که ناقدان، پینتر را "آقای سکوت بلیغ در تئاتر" لقب داده اند؛ سکوتی که نزد پینتر همیشه نماد شکست انسان در تعبیر و بیان است.

او از سکوت برای بیان مفاهیمی بهره می گیرد که با کلمات، قابل بیان نیستند. شخصیتهای پینتر نمی توانند خود را بشناسند و از شرح مواضع خویش نیز ناتوان اند، اما همه نسبت به مکان و منطقه زندگی خود، احساسی شکوهمند دارند (مثلاً "خانه" در نمایشنامه وصی) و معمولاً جنگ بر سر همان است.

از دیگر موضوعات مهم و مورد توجه پینتر روابط زناشویی است. مثلاً نمایشنامه دوستدار (1963) به زن و شوهری می پردازد که ناچارند برای استمرار پیوند خویش به این تظاهر کنند که روابط شاننامشروع است! نمایشنامه بازگشت (1964) هم درباره روشنفکری انگلیسی است که با همسر آمریکایی اش از ایالات متحده بازمی گردد و همسرش با خانواده او که از طبقه کارگر است روبه رو می گردد.

بیشتر چندین نمایشنامه رادیویی نوشته است که برخی به فیلم تبدیل شده است. از مهمترین نمایشنامه هایش مجموعه (1961)، مراسم چای (1964)، خیانت (1978)، روزهای گذشته (1979) و صداهای خانوادگی (1981) است. پینتر اعتراف کرده است که فرانتز کافکا، ساموئل بکت و فیلمهای باندی آمریکایی بیشترین تأثیر را بر آثار او داشته اند. نام پینتر در برخی دایره المعارفهای یهودی آمده است.

باید گفت که پژوهشهای ادبی اجمالی، گاه به شکل گذرا به یهودی بودنش اشاره کرده اند و گاه هیچ چیز در این باره نگفته اند؛ زیرا هیچ ردپایی از یهودیت در آثارش دیده نمی شود. راهنمای فرهنگ یهودی بلاک ویل معتقد است "پینتر پس زمینه یهودی خود را با استفاده از شیوه های جهانی و انسانی بیان می کند".

این عبارت، معنای روشنی ندارد؛ چراکه از یک سو یهودی بودن او را ثابت می کند ـ که کسی در آن بحثی ندارد ـ و از سوی دیگر تأکید می کند که این یهودیت در آثارش نقش نداشته و مرجعیت نهایی او همان انسانیت مشترک است که در همه آثار ادبی بزرگ و جهانی وجود دارد. درست برعکس دانته و میلتون که اولی با شیوه های کاتولیکی از انسانیت مشترک سخن می گوید و دومی با شیوه های پروتستانی. پس باید پرسید که هویت یهودی پینتر کجاست؟

مأخذ:

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهشهای تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد سوم، زمستان 1382.