بایک، لئو (1956ـ1873)
لئو بایک (Leo Baeck) مورخ و حاخام لیبرالآلمانی تبار که در آلمان تحصیل کرد و حاخام شد و از سال 1912 به عنوان حاخام در برلین مشغول به انجام وظیفه شد و به تدریس در مدارس دینی پرداخت. همزمان با به قدرت رسیدن نازیها رئیس هیأتی شد که نمایندگی تمام یهودیان آلمان را بر عهده داشت. او حاضر به ترک آلمان نشد و در نتیجه به یکی از اردوگاهها فرستاده شد.
بایک در کتاب خود به نام "جوهر یهودیت" (1905) می گوید: "یهودیت بهترین نمود اخلاق است؛ زیرا دینی کلاسیک و برخوردار از واقع بینی، خوشبینی اخلاقی و پایبندی عمیق به آزادی انسان است." به همین دلیل یهودیت را دین کلاسیک عقل می داند؛ درست برخلاف مسیحیت که دین عواطف رمانتیک است و بر عنصر رحمت الهی و اتحاد صوفیانه با خداوند تأکید دارد.
مسیحیت همچنین ایمان را مهم تر از کردار می داند و همین باعث می شود که به مبارزه با شر اهمیتی ندهد. به عبارت دیگر او معتقد است که مسیحیت اعتقادی صوفیانه در چارچوب حلول گرایی است. بایک همچنین بر این باور است که یهودیت از نظر محتوا و درسهای اخلاقی اش دینی جهانی و فراگیر است. او نه تنها یهودیت را با اصول اخلاقی قرین می سازد بلکه معتقد است که واجب الوجود نامتناهی برای تحقق یافتن خیر از رازی نشأت می گیرد که خدا نام دارد.
انسان با درک این راز الهی می فهمد که برای هدفی آفریده شده است و آفرینش او تصادفی نبوده است. اینها نشان می دهد که بایک می خواست ثابت کند که یهودیت دینی توحیدی و غیرحلولی است. با این حال می افزاید که یهودیت به رغم جهان بودن، دینی خاص به شمار می آید که به تجلی و تبلورتاریخی یک ملت ارتباط دارد.
به عبارت دیگر او از جهانی بودن اخلاق یهودی دست برمی دارد و در گرداب خصوصیتهای قومی و نژادی گرفتار می شود. بایک معتقد است که انسان با درک فرمان الهی خواهد فهمید که خداوند از او انتظار دارد تا خود به آفرینش بپردازد و به عبارت دیگر آفریده، آفریدگار شود؛ که این معنایی جز بازگشت از توحید ندارد.
او در آخر کتاب خود به نام "این ملت اسرائیل، معنای وجود یهودی" با ارائه تعریف از گوهر یهودیت سعی می کند تا برای دین یهود یک معنای درونی بیابد و بدین ترتیب درمی یابد که یهودیت نوعی رستاخیز مستمر است که یسرائیل از طریق آن بازسازی می شود و اوامر الهی را در زمان حاضر ـ که پیوسته در تغییر است ـ اجرا می کند.
در کتابهای بایک به بسیاری از موضوعات حلولی و صهیونیستی همچون رسالت خاص یسرائیل و محوریت یسرائیل در رستاخیز تاریخی اشاره شده است. با این حال هرگز در مورد وی گفته نشده که موضع گیری صهیونیستی داشته است و حتی گاهی مواضع آشکار ضدصهیونیستی گرفته است. بعد یهودی در اندیشه بایک کاملاً واضع و روشن است؛ چه او یک اندیشمند دینی است که به کار حاخامی اشتغال داشته است. با این حال میان اندیشه های وی و مکتب رمانتیک آلمان تشابه عمیقی وجود دارد.
مأخذ
- المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهشهای تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس
بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد پنجم، چاپ اول، پاییز 1382.
