نمایش مبدأ برای سایکس ـ پیکو، موافقت نامه


        

به محض شروع [[جنگ|جنگ]] جهانی اول کشورهای هم پیمان در صدد برآمدند بعد از سرنگونی امپراتوری عثمانی به اهداف دیرینه خودشان از طریق تصاحب سرزمین های تحت اختیار عثمانی که چشم طمع به آن دوخته بودند، جامه عمل بپوشانند. به همینمنظور یک سلسله مذاکرات سری بین روسیه، [[فرانسه ـ اسرائیل، روابط|فرانسه]] و [[انگلیس ـ اسرائیل، روابط|انگلستان]] در لندن، پتروگراد (لنینگراد) و پاریس انجام گرفت. و در اوایل سال 1916 موافقت نامه [[انگلیس ـ اسرائیل، روابط|انگلیس]] ـ [[فرانسه ـ اسرائیل، روابط|فرانسه]] و روسیه که بعدا به نام طرفین مذاکره یعنی: [[سایکس، مارک (1919ـ1879)|مارک سایکس]] نماینده [[انگلیس ـ اسرائیل، روابط|انگلستان]] و جورج بیکو نماینده [[فرانسه ـ اسرائیل، روابط|فرانسه]] مشهور گردید، به امضا رسید.

موافقت نامه به صورت یادداشت هایی که در تاریخ های مختلف طی ماه های آوریل و مه 1916 امضا و بین سه کشور رد و بدل گردید، انعقاد یافت و تزار براساس بند مربوط به روسیه استانبول، زمین های هم مرز با تنگه بسفر و چهار استان هم مرز با روسیه را در شرق آناتولی ضمیمه دولت خود ساخت.

طی روزهای 9 و 16 مه 1916 دو یادداشت در لندن بین ادوارد گری وزیر خارجه بریتانیا و پل گامبون سفیر فرانسه رد و بدل گردید. و دو دولت براساس این یادداشت ها در مورد تقسیم هلال خصیب و غرب آناتولی به پنج منطقه زیر به توافق رسیدند.

1) منطقه آبی رنگ شامل لبنان از صور آغاز شده به سمت شمال در [[ترکیه ـ اسرائیل، روابط|ترکیه]] امتداد یافته و از سمت شرق به رود دجله منتهی شده و مرسین را از سمت غرب و سیواس را از سمت شمال پشت سر می گذارد. این منطقه تحت حکومت [[فرانسه ـ اسرائیل، روابط|فرانسه]] اداره می شود.

2) منطقه سرخونگ شامل کویت، عسیر، جنوب عراق تا جلولا از سمت شمال و مشتمل بر بصره، بغداد، کربلا و نجف که تحت حاکمیت مستقیم بریتانیا اداره می شود.

3) منطقه (الف) شامل منطقه ای است که از شرق به راوندوز کردستان، از غرب به جبل لبنان، از شمال به ماردین و از جنوب به طبریه محدود می باشد. این منطقه موصل، حلب و دمشق را در برگرفته و شامل یک دولت عربی تحت نفوذ فرانسهمی باشد. و این دولت امتیازی برای [[فرانسه ـ اسرائیل، روابط|فرانسه]] در امر تجارت، سرمایه گذاری و امور مالی تأمل می شود.

4) منطقه (ب) از شرق به سلیمانیه کردستان و از غرب به مرزهای [[مصر ـ اسرائیل، روابط |مصر]] و از جنوب به عقبه و ساحل شرقی خلیج فارس محدود می باشد. و تحت سلطه بریتانیا همانند نفوذ [[فرانسه ـ اسرائیل، روابط|فرانسه]] بر منطقه (الف) اداره می شود.

5) منطقه فلسطین به استثنای عکا و حیفا که به صورت دو بندر بریتانیایی درآمدند تحت نفوذ یک حکومت بین المللی قرار گرفته روسیه و شریف حسین در مورد آن به مکاتبه و تبادل نظر می پردازند. [[فرانسه ـ اسرائیل، روابط|فرانسه]] از بندر حیفا به عنوان یک بندر آزاد و [[انگلیس ـ اسرائیل، روابط|انگلستان]] از بندر اسکندریه به همین عنوان استفاده می نماید.

موافقت نامه مذکور به [[انگلیس ـ اسرائیل، روابط|انگلستان]] این حق را داد که خط آهنی بین حیفا و بغداد احداث نماید و از این خط آهن به طور دایم به منظور انتقال نیروهای نظامی خود استفاده نماید.

سه کشور مذکور بر آن شدند این موافقت نامه را پنهان نگه دارند تا اینکه بلشویک ها حکومت پتروگراد را به دست گرفتند و تروتسکی بلافاصله مفاد آن را به عنوان نمونه ای از شیوه های استعماری که [[جنگ|جنگ]] جهانی اول براساس آن شعله ور گردید، منتشر ساخت. و جمال پاشا والی عثمانی سوریه، براساس توصیه ای از جانب [[آلمان ـ اسرائیل، روابط|آلمان]] نظر اعراب را به این موافقت نامه جلب نمود و از آنها برای پیوستن مجدد به صفوف اسلامی و اجتناب از انگلیسی های فریبکار دعوتی به عمل آورد.

افشای راز موافقنامه از بزرگترین رسوایی های سیاسی و دیپلماسی ضریب و نقض عهد در تاریخ بود. به ویژه که این راز بعد از گذشت سه ماه از اعطای تعهدات مکماهون به شریف در مورد استقلال و حاکمیت بلاد عربی برملا گردید و تلاش های مذبوحانه و گمراه کننده ای که دفتر عربی بریتانیا درقاهره برای سرپوش نهادن به رسوایی و نادیده انگاشتن واقعیت آن انجام داد، خطای بریتانیا را دو چندان نمود. (نک: [[حسین ـ مکماهون، نامه نگاری های]]) علاوه بر عامل پیمان شکنی و نقض حقوق ملت ها عیب های فراوان ریشه داری در موافقنامه از نظر شرایط جغرافیایی و تعداد جمعیت وجود داشت. موافقنامه ماهیت سودجویانه خود را با قرار دادن مناطق متمدن تر تحت سلطه مستقیم دولت های استعماری و اعطای استقلال به مناطقی که از تمدن کمتری، برخوردار بودند، نشان داد.

بعد از [[جنگ|جنگ]] جهانی اول و به هنگام حل نهایی مسائل مورد اختلاف هیچ کس به مفاد قرارداد سایکس ـ بیکو توجهی نکرد. [[فرانسه ـ اسرائیل، روابط|فرانسه]] و [[انگلیس ـ اسرائیل، روابط|انگلستان]] با فاش شدن راز این موافقنامه خود را با بن بستی مواجه دیدند، اولی به خاطر کناره گیری روسیه از قرارداد آن را ملغی تلقی نمود ولی [[فرانسه ـ اسرائیل، روابط|فرانسه]] به پایبندی نسبت به آن اصرار ورزید و خواهان تشکیل اجلاس هایی بین لوید جورج و کلمانسو گردید. هدف [[فرانسه ـ اسرائیل، روابط|فرانسه]] از تشکیل این اجلاس ها تضمین سلطه بر سوریه و لبنان بود.

با وجود مداخله پرزیدنت ویلسون و اعزام کمیسیون کینگ ـ کرین برای انجام تحقیقی در مورد مسئله درگیری بین دو طرف هم پیمان شدت یافت و به تدریج به خصومت طایفه ای و تبلیغاتی مبدل گردید. در سپتامبر 1919 لوید جورج پیشنهاداتی بر این اساس ارایه نمود که [[انگلیس ـ اسرائیل، روابط|انگلستان]] حقوق [[فرانسه ـ اسرائیل، روابط|فرانسه]] را در قیمومیت بر سوریه برپایه عرف و سنن قدیمی نه براساس موافقت نامه سایکس ـ بیکو و به شکل جزیی به رسمیت بشناسد.

در این پیشنهادات قید شده بود که نیروهای انگلیسی از سوریه خارج و جای آنها را نیروهای فرانسوی مستقر در غرب و نیروهای عربی مقیم شرق بگیرند و عقبه، عمان، دمشق، حمص، حماة و حلب تحت حاکمیت ارتش عربی و منطقه ساحلی درامتداد خط موافقنامه سایکس ـ بیکو تحت حاکمیت ارتش [[فرانسه ـ اسرائیل، روابط|فرانسه]] قرار گیرد. و در این میان [[انگلیس ـ اسرائیل، روابط|انگلستان]] حقی برای خود در احداث خط آهن و خط لوله هایی نفتی از عراق تا دریای مدیترانه قایل شد. هدف اصلی لوید جورج تأمین مخارج اشغال نظامی منطقه ای بود که [[انگلیس ـ اسرائیل، روابط|انگلستان]] قصد حفاظت از آن را نداشت.

پیشنهاد مزبور در تاریخ 15/9/1919 برای شورای عالی هم پیمانان در پاریس ارایه گردید، کلیمانسو به یک شرط که آن هم به مرزهای نهایی منطقه قیمومیت و یا به عبارتی بهتر حق حاکمیت [[فرانسه ـ اسرائیل، روابط|فرانسه]] بر بخش شرقی سوریه مربوط می شود که عملاً بر آن تسلط یافت، با پیشنهاد مذکور موافقت نمود، و فیصل ضمن مخالفت با این پیشنهاد تعهدات قبلی به ویژه بیانیه [[انگلیس ـ اسرائیل، روابط|انگلستان]] و [[فرانسه ـ اسرائیل، روابط|فرانسه]] را مورد اعتراض قرار داد و مجبور شد برای حل اختلافات با [[فرانسه ـ اسرائیل، روابط|فرانسه]] وارد گفت و گو شود.

==مآخذ:==
#Antonius, G: '''''The Arab Awkening''''', London 1955.
#John, R. and Hadawi, s: '''''palestine Diary''''', Beirut 1970.
#Hurewitz, J. C: '''''Dipolmacy in the Nearn Middle Easl''''', Princeton 1956.
#Zeine, Z: '''''The struggle For Arab independence''''', Beirut 1960.