کرن کایمت، صندوق

"کرن کایمت" (Keren kayement) صندوق دایم اسرائیل یا صندوق ملی یهود است. این صندوق یکی از قدیمی ترین مؤسسات سازمان جهانی صهیونیسم و بازوی مالی آن برای خرید زمین های فلسطین است. ابتدا در سال 1884 فکر تأسیس آن مطرح گردید. سپس ایده ایجاد این مؤسسه به اولین کنفرانس صهیونیستی (1897) توسط ریاضی دان و حاخام یهودی لیتوانیایی هرمن شاپیرا، پیشنهاد تأسیس "صندوق ملی یهود" (Jewish National Fund)ارائه شد. این صندوق متکی بر کمک های داوطلبانه به منظور خرید اراضی فلسطین است.

این پیشنهاد تا برپایی پنجمین کنگره جهانی صهیونیسم (1901) مورد توجه قرار نگرفت؛ اما در کنگره ششم در سال 1903 (با تأیید هرتزل) تصمیم به تأسیس صندوق ملی یهود گرفته شد تا "امانتی برای ملت یهود باشد و جز برای خرید یا آزاد کردن اراضی فلسطین، از آن استفاده نشود و این زمین ها "تا ابد در مالکیت ملت یهود باشد" و فروش یا اجاره آن هم جایز نیست. این صندوق به اصلاح اراضی و اجازه آنها برای مدت 49 سال که قابل تمدید است، می پردازد و اجاره این زمین ها به غیریهودیان و استخدام کارگر غیریهودی برای کار کردن و کشاورزی و محافظت از این زمین ها، جایز نیست. مقر این صندوق در شهر وین قرار داده شد.

در قطعنامه تأسیس آن، آمده است که از دارایی این صندوق فقط برای خرید زمین در فلسطین، سوریه، بخش آسیایی ترکیه و شبه جزیره سینا به منظور اسکان یهودیان، استفاده گردد و این زمینها جزء داراییهای همیشگی یهود محسوب می شوند و فروش آنها یا استفاده بدون اجازه آنها، غیرممکناست. وین اولین مقر این صندوق بود و به مرور زمان شعبه هایی از آن در سراسر جهان تأسیس شد و بعدها شهر کلن آلمان، مقر آن گردید. و در سال 1907 این صندوق به عنوان شرکتی بریتانیایی به ثبت رسید. و با آغاز جنگ جهانی اول، مقر آن به شهر هاگ، منتقل گردید و در سال 1922 بود که دفتر مرکزی صندوق به بیت المقدس آورده شد.

صندوق اولین قطعات زمین فلسطین را در سال 1905 خریداری کرد و اولین بار در سال 1908 اقدام به درختکاری و احداث "جنگل هرتزل" در آن نمود. سپس اولین کیبوتس را در زمین های داجانیا واقع در جنوب طبریه بنا کرد. این اقدام می طلبید که چارچوب قانونی مناسبی برای صندوق ایجاد شود. از همین رو صندوق در سال 1907 به عنوان یک شرکت انگلیسی با نام "صندوق ملی یهود با مسؤولیت محدود" ثبت شد و دیری نگذشت که به تنها بازوی جمع آوری کمک های مالی برای خرید زمین های فلسطین تبدیل شد.

با صدور اعلامیه بالفور و قرار گرفتن فلسطین در تحت سرپرستی انگلستان فعالیت های صندوق گسترش یافت. در سال 1920، کنگره صهیونیستی که در لندن برگزار شد طرح فراگیری را برای سازمان دهی و تأمین مالی مهاجرت و اسکان یهودیان در فلسطین تهیه کرد و مقرر گردید که صندوق تأسیسی یهود، به عنوان پشتیبان مالی عملیات مهاجرت و اسکان در فلسطین تأسیس شود؛ با این شرط که امور خرید زمین به صندوق ملی یهود واگذار شود و 20% درآمد صندوق تأسیسی به این منظور اختصاص داده شود.

در همان سال مقامات سرپرستی انگلیسی ترتیبات جدیدی اتخاذ کردند که عملیات انتقال مالکیت اراضی را آسان و مشکلات احتمالی پیش روی این کار را برطرف می کرد. با این تحولات و نیز با انتقال مقر صندوق به قدس در سال 1922 زمین های بیشتری تحت مالکیت صندوق قرار گرفت به طوری که وسعت این زمین ها یکباره از 16366 دونم در سال 1920 (یعنی 19 سال پس از تأسیس صندوق) درسال 1930 به 278627 دونم در سال 1948 به 936000 دونم یعنی 55/3% از کل مساحت فلسطین و 54% از کل اراضی تحت مالکیت تجمع مهاجرنشین یهودی در فلسطین بالغ شد که بدین گونه 85% آبادی ها و نهادهای مهاجرتی را دربرمی گرفت.

این موضوع باعث شد تا بسیاری از زمین داران عرب نابود و به کارگر روزمزد تبدیل شوند و وضعیت اقتصادی اعراب فلسطین بدتر شود؛ به ویژه که بر مبنای اساسنامه صندوق کارگران غیریهودی نباید برای کار در زمین ها استخدام می شدند. این شرط نژادگرایانه برای خالی کردن فلسطین از ساکنان اصلی اش و تحقق اهداف استعمار وطن گزین اشغالگر ضروری بود. همچنین تحقق این کلام هرتزل را در سال 1895 بود که گفت: "ما تلاش می کنیم ساکنان را با ایجاد فرصت های شغلی مناسب در کشورهای مجاور و در عین حال بستن راه های کار در مقابل آنها در سرزمین مان، به بیرون رفتن مجبور کنیم."

صندوق ملی یهود در آغاز کوشید تا برای وطن گزین زراعی زمین ها را خریداری کند. سپس با افزایش مقاومت اعراب در مقابل وطن گزینی یهودی، جنبه های امنیتی و سیاسی نیز اهمیت بیشتری یافت: در سال 1937 گزارش کمیته پیل منتشر شد که در آن به تقسیم فلسطین توصیه شده بود. پس از آن در سال 1939 کتاب سفید منتشر شد و محدودیت هایی برای خریداری زمین ها توسط یهودیان تعیین کرد.

با این حال صندوق توانست مالکیت اراضی را به گونه ای افزایش دهد که از سال 1939 تا 1946 میزان زمین های آن دوبرابر شد و از 473 هزار دونم به 835 هزار دونم رسید؛ یعنی در واقع نیمی از زمین های تحت مالکیت آن در هنگام تأسیس دولت صهیونیستی در این فاصله خریداری شد. بیشتر زمین ها در مناطق مرزی و نیز در داخل مناطق عرب نشین قرار داشت که خرید آن زمین ها توسط یهودیان ممنوع بود. این موضوع در تعیین مرزهای دولت یهودی که در قطعنامه تقسیم سال 1947 آمدهسهم بسزایی داشت.

سود و نتیجه فعالیتهای این صندوق در سال 1947 خرید 000,933 جریب زمین از 734000,1 جریب زمینی که آن روزها یهودیان فلسطین در اختیار داشتند بود، که به چیزی حدود 6,6% از مساحت 000,305,26 جریبی فلسطین، می رسد.

اگرچه صندوق ملی یهود توانست با خلق واقعیت جدید در سرزمین فلسطین، طرح صهیونیستی را تقویت کند، اما در نهایت تنها توانست 55/3% از اراضی آن را صاحب شود و باقیمانده اراضی تنها از طریق زور و اجبار و اشغال نظامی و با حمایت قدرت های استعماری و امپریالیستی "تخلیه" شد. پس از تأسیس دولت صهیونیستی، مالکیت اغلب اراضی که از ساکنان و صاحبان عرب خود خالی شده بود، به صندوق ملی یهودی واگذار گردید؛ به طوری که اراضی تحت مالکیت صندوق از حدود 2373676 دونم از سال 1950 به 5/3 میلیون دونم در سال 1960 یعنی 17% از کل مساحت کشور صهیونیستی رسید.

از سال 1953، پارلمان اسرائیل با پیشنهاد صندوق ملی در اسرائیل مبنی بر ثبت صندوق در اسرائیل به عنوان شرکت سهامی موافقت کرد.

در آغاز سال 1954 کنِست، در حوزه کار صندوق تجدید نظر کرد و فقط زمینهای مشمول مقررات دولت اسرائیل را جزٔحوزه معاملات آن قرار داد. و بعدها وظیفه آن تغییر یافت و در خرید زمین برای عمران، درختکاری، اسکان مهاجرین جدید و ایجاد شغل و گسترش مراکز بهداشتی، همکاری با ارتش برای ساختن روستاهای ناحال و گسترش آموزش صهیونیستها در داخل و خارج اسرائیل، خلاصه شد.

در همین سال، شرکت سهامی جدید اسرائیل تمامی موجودی و دیون صندوق ملی یهود را که در سال 1907 در انگلستان به ثبت رسیده بود، از آن خود کرد. با این همه، شرکت انگلیسی کاملاً منحل نشد، زیرا در خارج از مرزهای دولت در کرانه باختریو نوارغزه صاحب زمین بود و انحلال کامل (تصفیه) شرکت به معنی از دست دادن زمین ها بود. از این رو از سال 1954 دو شرکت با نام های تقریبا مشابه وجود داشت که تنها فرق آنها اضافه شدن واژه محدود به نام شرکت انگلیسی بود.

اهداف شرکت اسرائیلی، طبق اساسنامه، فروش، اجاره، مبادله یا اجاره زمین ها، جنگل ها و حق مالکیت و هر حق مشابه دیگری بود و این همه افزون بر دارایی های غیرمنقول در منطقه معین (اشاره به دولت اسرائیل یا هر منطقه ای که تحت سلطه حکومت اسرائیل درآید) یا بخشی از آن به منظور اسکان یهودیان در این اراضی و املاک بود.

همان طور که ملاحظه می شود منطقه مشخص شده در این ماده قانونی با در نظر گرفتن احتمال توسعه اسرائیل در آینده و ضمیمه کردن اراضی عربی جدید به آن دولت است. این اتفاق عملاً پس از جنگ 1967 رخ داد و فعالیت صندوق شامل اراضی اشغالی نیز شد.

با توجه به تابعیت صندوق از سازمان جهانی صهیونیسم، ضروری بود که روابط صندوق با دولت اسرائیل سازمان یابد. این کار در سال 1961 با امضای قراردادی به انجام رسید.

در اوت 1961 قرارداد همکاری صندوق با دولت اسرائیل بسته شد. در این قرارداد وظایف صندوق معین گردید و قرار شد این صندوق با استفاده از کمکهای یهودیان جهان و اجاره دادن زمینهای خود، زمینه گسترش خود را فراهم آورد. این صندوق هم اکنون در 40 کشور، فعالیت دارد.

در این قرارداد تصریح شد که "صندوق فعالیت های خود را میان یهودیان اسرائیل و دیگر کشورها به عنوان آژانس مستقل زیرنظر سازمان جهانی صهیونیسم ادامه خواهد داد و هدف آن جمع آوری کمک های مالی، تخلیه اراضی و اقدام به فعالیت های تبلیغاتی و تربیتی صهیونیستی و اسرائیلی خواهد بود".

صندوق شرایط نژادگرایانه خاص خود را دربارهانحصار اجاره زمین به یهودیان و ممنوعیت استخدام کارگران غیریهودی (یعنی عرب) همچنان حفظ کرد؛ هرچند که شرط دوم همواره زیرپا گذاشته می شود و کارگران عرب در بسیاری از شهرک ها و اراضی تحت مالکیت صندوق، به کار گرفته می شوند. وزیر کشاورزی اسرائیل در سال 1974 این قانون شکنی ها را مانند غده "سرطان" داشت و نسبت به ادامه آن هشدار داد.

فعالیت صندوق به تدریج از خرید اراضی به آباد کردن زمین ها، احداث راه، کمک به شهرک های جدید، حفر چاه، احداث سد، شبکه های آبیاری و درختکاری رسیده است. همچنین با نهادهای نظامی اسرائیل در احداث روستاهای مرزی منطقه ناحال و توسعه مناطق مهم استراتژیک و امنیتی همکاری می کند. فعالیت صندوق به طور خاص در منطقه الجلیل که تراکم جمعیت در آن زیادتر است، به منظور اعمال استراتژی اسرائیل برای یهودی سازی این منطقه متمرکز شده است. صندوق در احداث 100 شهرک در منطقه الجلیل در فاصله بین سال های 1977 تا 1981 شرکت داشته است.

پس از جنگ سال 1967، صندوق اقدام به خرید بخش وسیعی از اراضی کرانه باختری نمود و این اقدام از طریق شرکت هیمنوتا که از سازمان های تابع صندوق است و در سال 1938 در لندن تأسیس شد و در سال 1971 در رام الله به ثبت رسید، انجام شد. صندوق در برنامه صهیونیستی یهودی سازی قدس و کرانه باختری نیز مشارکت دارد.

تاریخ صندوق گویای استفاده از شیوه های گوناگون جمع آوری کمک است؛ از فروش درختان فلسطین و تمبر پستی گرفته تا درج نام کمک کنندگان بزرگ در کتاب موسوم به "کتاب طلایی" و نیز قرار دادن "صندوق آبی" ویژه جمع آوری اعانات در خانه های یهودیان. اما هم اکنون منابع اصلی درآمد صندوق "دریافت اجاره بهای املاک و خدماتی است که آژانس یهودی و دولت اسرائیل تعهد کرده اند." افزون بر این، کمک ها، اعانات، صدقات و نذوراتیکه با هدف مشخص از سوی اعضای گروه های یهودی جهان پرداخت می شود نیز از منابع درآمد صندوق است.

صندوق یک مؤسسه مالی عظیم است که مجموع موجودی آن در سال 1980 بیش از 148 میلیون دلار برآورد می شد. این صندوق شرکت های تابع فراوانی دارد و در بسیاری از شرکت ها نیز سهام دار است. بودجه صندوق در سال 81-1980 بالغ بر 474 میلیون دلار بود. صندوق شاخه ای به عنوان شرکت سهامی معاف از مالیات در ایالات متحده دارد که بازوی صندوق در جمع آوری کمک های منطقه ای است.

مآخذ:

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهش های تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد ششم، چاپ اول، پاییز 1382.
2. جرس، صبری: العرب فی اسرائیل، بیروت 1973.
3. عباس، محمود (ابومازن): مطلوب کیرنهایسود عربی، تونس 1981.