هاتیکوا

"هاتیکوا" (Hatikva) کلمه ای عبری به معنای "امید و آرزو" نام سرود جنبش صهیونیسم است که [بعداً ]سرود ملی اسرائیل شد؛ دو بند از این سرود بدین قرار است:

تا آنگاه که روح یهودی

در ژرفای دلش مشتاق و منتظر است

چشم ها به سوی شرق، به سوی صهیون، می نگرد

هرگز ناامید نشدیم، امیدی دو هزار ساله:

که مردمی آزاد در میهن خویش باشیم

سرزمین صهیون و اورشلیم

این سرود از بعضی جهات شبیه گفتمان فریبکارانه صهیونیستی است؛ سرودی سرشار از امیدهای پوچ. در آن سخن از شوق به صهیون، از امیدی که هنوز از دست نرفته، از ملتی یگانه و از سرزمین صهیون به میان آمده، اما در برابر اکثریت یهودیان سکوت کرده است؛ یهودیانی که قبول ندارند جزئی از ملت یهود باشند، هرچند که این امر را ظاهراً پذیرفته اند (با این حال مهاجرت به اسرائیل را نپذیرفته اند).

طبعاً، این سرود درباره چگونگی بازگشت به سرزمین صهیون و چگونگی رها شدن از دست ساکنان آن سکوت کرده است.

به رغم سخن گفتن این سرود از آرزوهای این ملت واحد، سرایش و آهنگ سازی آن خلاف این را ثابت می کند؛ شعر این سرود را "نفتالی هرز ایمبر" به زبان عبری سروده است؛ وی در سال 1856 در گالیسی متولد شد و در 1909 در نیویورک درگذشت؛ مدتی به مسیحیت گروید و از اروپای شرقی بهاروپای غربی نقل مکان کرد. پس از مهاجرتش به فلسطین تاب زندگی در آنجا را نیاورد و به ایالات متحده آمریکا رفت که میلیون ها یهودی مهاجر در آنجا مستقر بودند.

نفتالی ایمبر به عبری، یدیشی و انگلیسی می نوشت. شعر این سرود متأثر از بعضی مضامین ترانه های آلمانی است؛ همچنان که تأثیر سرودی که بعدها سرود ملی لهستان شد نیز در آن مشهود است (لهستان از این به بعد نابود نخواهد شد، تا ما زنده هستیم). اما آهنگ آن را "صموئیل کوهن" ساخته و آن را از موسیقی یک ترانه فولکلور و مولداویایی (زادگاهش) برگرفته است که "گاووگاری" نام دارد؛ این آهنگ فولکلوریک در اروپای مرکزی شایع است و در چکسلواکی نیز رواج دارد و موسیقیدانی به نام "اسمیتنا" در یکی از سمفونی هایش از آن استفاده کرده است.

صهیونیست ها چند بار تلاش کردند تا سرودی ملی و بدون ریشه های غربی (غیر یهودی) تهیه کنند؛ بدین منظور چند بار مسابقاتی ترتیب دادند؛ اما در هر بار نتیجه مأیوس کننده بود. سپس در کنگره هجدهم صهیونیسم (1933) "هاتیکوا" را به عنوان سرود رسمی جنبش صهیونیسم برگزیدند؛ در همین کنگره با قرارداد هعفرا (ترانسفر) میان سازمان صهیونیسم و دولت نازی موافقت شد. اخیراً نیز در اسرائیل سؤالاتی پیرامون مضمون سرود ملی مطرح شده است؛ اگر سرود هاتیکوا از احلام و آرزوهای یهود سخن می گوید پس شهروندان عرب دولت صهیونیستی چگونه می توانند آن را سرود ملی خود تلقی کنند؟

مأخذ:

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهش های تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد ششم، چاپ اول، پاییز 1382.