فدراسیون جوامع یهودی شوروی سابق (FJC)

مقدمه:

قبل از آنکه رژیم صهیونیستی در سرزمین فلسطین تشکیل شود، اتحاد جماهیر شوروی، پس از آمریکا بیشترین تعداد یهودیان را در خود جای داده بود. براساس برخی منابع حدود یک ونیم میلیون یهودی در سال 1989 یعنی سال قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در این کشور زندگی می کردند. از آنجا که فعالیتهای مذهبی در دوره کمونیسم در این کشور، ممنوع بود، یهودیان شوروی چندان فضایی برای فعالیت نداشتند. پس از فروپاشی شوروی، جامعه یهودی شوروی دچار تحولات زیادی شد. بسیاری از یهودیان که از قید قوانین ممنوع الخروج بودن رها شده بودند، به خارج از کشور مهاجرت کردند، تعدادی از آنان به آلمان و تعداد کمی نیز به آمریکا رفتند. رژیم صهیونیستی بهترین فرصت برای جذب تعداد بسیار زیادی از یهودیان شوروی را کسب کرد. سازمانهای یهودی با فراهم کردن تسهیلات مهاجرت برای آنان، تعداد زیادی از یهودیان شوروی را به اسرائیل مهاجرت دادند. در این زمینه آمارهای متفاوتی وجود دارد. برطبق آمار رسمی منابع یهودی، از زمان فروپاشی شوروی تا سال 2002 حدود 944 هزار و 484 نفر از یهودیان سابق به اسرائیل مهاجرت کرده اند.

یهودیانی که پس از فروپاشی شوروی، مهاجرت نکردند، در روسیه و سایر جمهوری هایی که بر اثر تجزیه شوروی به وجود آمده اند، پراکنده شدند. در همین زمان بود که فدراسیون جوامع یهودی شوروی سابق (Federation of Jewish Communities of the cis (Former Soviet Union)تأسیس شد.

البته در دوره شوروی، فعالیت زیرزمینی یهودیان ادامه داشت. حاخام لوبویشر (Lubavitcher) و حاخام مناخیم شنیرسون

(Menachem Schneerson) ، از جمله افرادی بودند که آموزش دین و رسوم یهودی را به یهودیان می آموختند و اکثر حاخام های کنونی FJC در دوره مذکور آموزش مقدماتی دیده اند.

الف ـ اعضای FJC :

دفتر مرکزی FJC در مسکو قرار دارد. همچنین این فدراسیون شعبه ای در آمریکا (نیویورک) دارد. اعضای تشکیل دهنده فدراسیون جوامع یهودی شوروی سابق عبارتند از:

14 ـ روسیه:

جمهوری فدراتیو روسیه، وارث اصلی اتحاد جماهیر شوروی است. در دوره شوروی، بسیاری از یهودیان سایر جمهوری ها از جمله بلاروس، اکراین و... برای تحصیلات بهتر به مسکو رفتند. از جمعیت 148 میلیونی روسیه، 551 هزار نفر یهودی هستند. مسکو و پطرزبورگ دو مکان عمده محل زندگی یهودیان روسیه می باشند.

یهودیان روسیه شبکه ای از مدارس (پیش دبستانی ـ دبستانی و دبیرستانی) دارند و هفت هزار دانشجوی یهودی در چهار دانشگاه یهودی تحصیل می کنند. اکثر شهرهای روسیه دارای کنیسه و حاخام هستند. در مسکو چهار کنیسه بزرگ وجود دارد و کنیسه پطرزبورگ یکی از بزرگترین کنیسه های اروپا محسوب می شود. 84 جامعه یهودی عضوفدراسیون جوامع یهودی روسیه هستند و این فدراسیون عضو اصلی فدراسیون جوامع یهودی شوروی سابق بوده و کمیته اجرایی این فدراسیون نیز در مسکو است.

2 ـ اکراین:

اکراین سومین جامعه یهودیان در اروپا و پنجمین جامعه یهودی دنیا از نظر تعداد است. سایت FJC تعداد یهودیان اکراین را 600 هزار نفر از جمعیت 51 میلیونی اکراین اعلام کرده است (البته این تعداد 200 هزار بیشتر از سایر آمارها را نشان می دهد). 250 سازمان یهودی در 80 شهر اکراین فعال هستند.

3 ـ بلاروس:

به نوشته سایت FJC ، یهودیان 95 هزار نفر از جمعیت 10 میلیون و 350 هزار نفری بلاروس را تشکیل می دهند. پس از روسیه و اکراین، بلاروس سومین جمهوری شوروی سابق از نظر تعداد یهودیان می باشد. حدود 45 هزار یهودی در "مینسک" پایتخت بلاروس زندگی می کنند.

4 ـ قزاقستان:

بیشترین یهودیان قزاقستان در شهر آلماتی زندگی می کنند. 15 هزار یهودی در کشور 15 میلیونی قزاقستان وجود دارد.

5 ـ لتونی:

بیشترین یهودیان لتونی در شهر ریگا، پایتخت لتونی زندگی می کنند. آنان 15 هزار نفر از جمعیت دو و نیم میلیونی لتونی را تشکیل می دهند.

6 ـ لیتوانی:

قبل از جنگ جهانی دوم، لیتوانی یکی از بزرگترین جوامع یهودی جهان را شامل می شد، اما در سال 2002 فقط 6 هزار و 500 نفر از جمعیت سهمیلیون و 700 هزار نفری لیتوانی را تشکیل می دادند.

7 ـ ازبکستان:

بخش اعظم 4 هزار و 500 یهودی ازبکستان در سه استان مسلمان نشین تاشکند، سمرقند و بخارا زندگی می کنند. در سایر شهرها نیز یهودیان اندکی زندگی می کنند و کنیسه ها و مدارس یهودی فعال هستند. ازبکستان 5/22 میلیون نفر جمعیت دارد.

8 ـ قرقیزستان:

جامعه یهودیان قرقیزستان 4 هزار و 500 عضو دارد. این جامعه که از اعضای فعال FJCمحسوب می شود، در بی شک، بسیار فعال است.

9 ـ مولداوی:

یهودیان از قرن 15 به مولداوی رفته اند، آنها هم اکنون 25 هزار نفر از جمعیت 5/4 میلیونی موداوی را تشکیل می دهند.

10 ـ استونی:

حدود 3 هزار یهودی در جمهوری کوچک استونی که تنها 5/1 میلیون نفر جمعیت دارد، زندگی می کنند. یهودیان در این جمهوری چندین کنیسه و مدرسه دارند، جوامع یهودی استونی از اعضای کمیته دولتهای بالتیک FJCمحسوب می شوند.

11 ـ تاجیکستان:

جنگ داخلی تاجیکستان باعث شد که بسیاری از یهودیان از این جمهوری مهاجرت کنند. هم اکنون 1200 یهودی در کشور شش میلیون نفری تاجیکستان زندگی می کنند. آنان کنیسه و مدارس یهودی فعالی دارند.

12 ـ گرجستان:

یهودیان گرجی در قرن 19 به این کشور مهاجرت کرده اند. تفلیس بزرگترین مکان زندگییهودیان این جمهوری است. حدود 15 هزار یهودی در کشور 5/5 میلیون نفری گرجستان زندگی می کنند.

13 ـ ارمنستان:

این جمهوری، کمترین تعداد یهودی را داراست. حدود 500 نفر از جمعیت 6/3 میلیونی ارمنستان را یهودیان تشکیل می دهند و اکثر آنها در ایروان (پایتخت) زندگی می کنند.

14 ـ آذربایجان:

حدود 1200 یهودی در شهر باکو، و دو هزار نفر در شهر کوبه زندگی می کنند. سه هزار یهودی دیگر در سایر مناطق جمهوری آذربایجان زندگی می کنند. یهودیان در آذربایجان دارای نشریات خاص خود و نیز مدارس یهودی و کنیسه هستند.

15 ـ ترکمنستان:

دو هزار یهودی در شهرهای مختلف ترکمنستان پراکنده اند که تعدادی از آنها ایرانی هستند. در این جمهوری سازمانها و تشکلهای یهودی بسیار کمی وجود دارد.

ب ـ فعالیتهای FJC :

قدراسیون جوامع یهودی شوروی سابق در زمینه های مختلف فعالیت می کند. این فدراسیون، جوامع یهودی کشورهای مستقل مشترک المنافع (CIS) و کشورهای حوزه بالتیک را پوشش می دهد و برای 407 سازمان یهودی در این 15 جمهوری خدمات مختلف ارایه می دهد که برخی از آنها عبارتند از:

1 ـ خدمات اجتماعی:

به طور کلی FJC برنامه های مختلفی در زمینه بهداشتی و کمک به فقرای یهودی تحت پوشش دارد. این فدراسیون چند خانه سالمندان برای یهودیان ایجاد کرد، روزانه حدود هشت هزار یهودی فقیر راغذای کاشر می دهد و سالیانه دو هزار تن غذای کنسور شده بین دو هزار خانوار توزیع می کند. همچنین FJC کار تهیه دارو و ایجاد کلینیک را نیز برعهده دارد.

2 ـ خدمات فرهنگی ـ آموزشی:

یکی از خدمات FJC کلاسها و سمینارهایی است که برای یهودیان تحت پوشش برگزار می شود. هم اکنون 56 مرکز فرهنگی در سراسر کشورهای عضو FJC ، به 250 هزار خانواده یهودی خدمات می دهد.

چندین کلاس آموزش زبان عبری و انگلیسی، 34 کتابخانه تخصصی و چندین کلوپ ورزشی توسط FJC برای یهودیان دایر شده است. علاوه بر این 66 مدرسه پیش دبستانی در 49 شهر جمهوری های شوروی سابق وظیفه آموزشی به خردسالان یهودی را برعهده دارند. جنبش دانشجویان آرویم (Arevim) شامل 41 کلوپ از دانشجویان و دانش آموزان یهودی در CIS ، سازمان بسیار فعالی است. در 54 اردوگاه تابستانی به بیش از 9 هزار دانش آموز و دانشجوی یهودی کشورهای عضو FJC شرکت می کنند.

مرکز "اهرآونر" (Ohr Avner) شاخه آموزشی FJC دوره های مختلفی برای آموزش مراسم عید پسح برگزار می کند.

3 ـ خدمات مذهبی:

"هیئت حاخامها" یکی از بخشهای مهم FJC محسوب می شود. در این هیئت 130 حاخام از همه کشورهای عضو شرکت دارند که 61 نفر به عنوان حاخام اعظم کشور خود فعالیت می کنند. رئیس فعلی هیئت مذکور، حاخام برل لازار، حاخام اعظم روسیه است. این هیأت مسئول ترجمه، چاپ و پخش متون مذهبی، راهنمایی برای ایجاد و حفظ گورستانهای یهودی و سایر امور مذهبی یهودیان CIS را برعهده دارد. همچنین این هیئت کار ایجاد و بازسازیکنیسه ها و برگزاری مراسم عید پسح را به عهده دارد.

ج ـ FJC در قبال خاورمیانه:

فدراسیون جوامع یهودی شوروی سابق مانند سایر تشکلهای یهودی صهیونیستی به دنبال کسب حمایت از دولتهای متبوع خود برای رژیم صهیونیستی هستند. برل لازار، حاخام اعظم روسیه در این راستا به نمایندگی ازFJC ، همراه با نمایندگانی از جامعه یهودیان آمریکا برای اعلام همبستگی به اسرائیل رفت و با ناتان شارانسکی رهبر حزب یهودیان روسی "اسرائیل بعلیا" دیدار کرد. وی در این دیدار گفت که دولت روسیه نباید در بحران خاورمیانه صرفا جانب اعراب را بگیرد. شارانسکی نیز بر نقش FJC در حمایت از اسرائیل تأکید کرد. علاوه بر این حدود 200 حاخام از CIS به اسرائیل رفته و در هتل "کراول پلازار" در سمیناری درباره زندگی یهودیان پس از فروپاشی شوروی و گسترش روابط آن با اسرائیل تبادل نظر کردند.

یکی دیگر از فعالیتهای FJC در رابطه با رژیم صهیونیستی، همکاری با آژانس یهود برای مهاجرت تعداد بیشتری از یهودیان به آنجا می باشد. همچنین این فدراسیون برای گسترش روابط اسرائیل با کشورهای آسیای مرکزی نیز فعالیت می کند.

لازم به ذکر است که FJC در CIS در موارد مختلف به ویژه در ملاقات با سران کشورهای مذکور در زمینه آنچه که آنها، آن را آنتی سمیتیسم می نامند، نیز تلاشهایی انجام می دهند. برای مثال آنان با انتشار کتاب "مساله یهودیان از دید یک آمریکایی" که به زیان روسی ترجمه شده بود، اعتراض کردند، زیرا محتوای آن را علیه یهودیان می دانستند.

مآخذ:

1. بولتن رویداد و گزارش، مؤسسه تحقیقات و پژوهشهای سیاسی ـ علمی ندا، شماره 169.
2. www.Jta.org2002/3/11. 2002/1/29.
3. www.Praveda.ru. 2001/9/11.
4. www.Semo40.ru. 2001/10/4.