انرژی هسته ای ایران

روی آوری ایران به انرژی هسته ای صلح آمیز وتبدیل آن به اولویت اصلی برای نظام جمهوری اسلامی ایران، موافقتها و مخالفتهایی را در عرصه روابط بین الملل به دنبال داشته است که کشورهای خاورمیانه نیز بخشی از این واکنش ها به شمار می روند.

الف ـ دیدگاه جهان عرب:

دیدگاههای موجود در جهان عرب نسبت به انرژی هسته ای ایران عبارتند از:

1ـ ایران تداوم نفوذ استراتژیک قدرتهای دیگر است:

بخشی از محققین عرب معتقدند که ایران همان گونه که در سالهای قبل از انقلاب اسلامی، نماینده آمریکا در خاورمیانه بود، در حال حاضر نیز تداوم نفوذ استراتژیک روسیه یا چین به شمار می آید. به بیان دیگر، ایران هم اکنون نیز نماینده قدرتهای خارجی است و در نتیجه، امیدواری به ایران به عنوان یک اهرم بازدارنده در برابر اسرائیل بی فایده است.

2ـ ایران مانند اسرائیل است: تعدادی از نوشته ها و اظهارات بر این فرض مبتنی است که اسرائیل بخشهایی از خاک کشورهای عرب همجوار را اشغال کرده، همان گونه که ایران جزایر سه گانه امارات متحده را در اشغال خود دارد و اگر اسرائیل چندین جنگ علیه اعراب به راه انداخته، ایران نیز 8 سال با عراق جنگیده است. به زعم دارندگان این دیدگاه، حال که اسرائیل مجهز به تسلیحات هسته ای شده است، باید تلاش کرد تا از هسته ای شدن یک دشمن دیگر در خاورمیانه جلوگیری شود.

3ـ ایران هسته ای همراه اعراب نخواهد بود:

بسیاری از نویسندگان عرب، ایران را قدرتی در برابر اسرائیل به شمار نمی آورند زیرا، به زعم اینان،ایران توان استفاده از تسلیحات هسته ای علیه اسرائیل را به لحاظ فنی و به دلیل برتری هسته ای اسرائیل و حضور آمریکا در منطقه، ندارد. دلیل دوم اینکه ایران به دلیل موقعیت ارضی اسرائیل و حضور فلسطینیان در کنار آنان، قادر به بهره گیری از سلاح هسته ای در برابر اسرائیل نیست و در نهایت اینکه ایران، دوست اعراب نیست بلکه برای تأمین منافع خود درصدد حمایت از فلسطینیان و جلب نظر اعراب است.

4ـ ایران عاملی بازدارنده در برابر اسرائیل:

برخلاف حاکمان کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس که نسبت به برنامه های هسته ای ایران (به ویژه نیروگاه بوشهر) به بهانه هایی همچون تأثیر سوء بر محیط زیست یا بر هم خوردن توازن امنیتی و تشدید مسابقه تسلیحاتی در خلیج فارس، اظهار بدبینی می کنند اما کشورهای غرب خاورمیانه (همانند مصر) حساسیت کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس را ندارند و به نظر می رسد بخشی از محققین این کشورها از انرژی هسته ای ایران حمایت می کنند.

یکی از غافلگیری های اعراب در برابر رژیم صهیونیستی، موضوع برخورداری این رژیم از سلاحهای هسته ای بوده است. کشورهای عربی که خبر هسته ای شدن اسرائیل را دریافت کردند، از یک سو به صورت متفرق و پراکنده سیاستهای اعلامی خود را در مقابله با اسرائیل به کار گرفتند. البته هر چند این سیاستها تا حدی به ویژه در قالب اتحادیه عرب سازماندهی شده و یکپارچه بود، اما فاقد هرگونه اثرگذاری بر رفتار این رژیم بوده است. از سوی دیگر، بعضی از آنها تلاش کردند تا عملاً و از طریق تجهیز به سلاحهای اتمی به مقابله با اسرائیل بپردازند.

ب ـ دیدگاه اسرائیل:

رژیم صهیونیستی نیز متقابلاً تلاش گسترده ای را برای مقابله با هسته ای شدن ایران در پیش گرفت. مطبوعات این رژیم تلاش کردند هسته ای شدن ایران را به معنای تلاش ایران برای برخورداری از تسلیحات هسته ای تفسیر کنند و سپس ایران را در جایگاه دشمن اعراب و اسرائیل بنشانند و این توصیه را ارائه دهند که صلح فراگیر بین اعراب و اسرائیل بهترین راه برای زیر سؤل بردن استراتژی ایرانی هاست.

دلیل این ابهام را "یوزی مالیمان" یکی از تحلیلگران اسرائیلی در روزنامه هاآرتس، چاپ تل آویو بیان کرده است. وی می نویسد که "اوزی آراد" کارشناس مسائل خاورمیانه می گوید:

"بیشترین نگرانی اسرائیل، احتمال حمله هسته ای تهران نیست، بلکه دستیابی ایران به سلاح هسته ای، مواضع فلسطینیان و کشورهای عرب همسایه با اسرائیل را در برابر "تل آویو" سرسختانه تر خواهد کرد."

مقاله "هاآرتس می افزاید:

"در دوران جنگ سرد، ایران برای به زانو در آوردن آمریکاییان، همواره سعی داشت، به شوروی پناه آورد، ولی با دستیابی تهران به سلاح هسته ای، این مسکو و واشنگتن خواهند بود که برای به دست آوردن "طرفداری ایران" باید با یکدیگر به رقابت بپردازند.

"یوزی مالیمان" در مقاله خود سپس می گوید سلاح هسته ای ایران از چند طریق بر استراتژی اسرائیل تأثیر خواهد گذارد از جمله:

1 ـ اسرائیل در گفتگوهایش با کشورهای عربیبا دشواری روبه رو خواهد شد و در این میان تهران نیز سعی خواهد کرد امتیازهایی را به دست آورد، از جمله تهران به دمشق توصیه خواهد کرد که در موضع گیری های خود در برابر تل آویو سرسختانه ایستادگی کند.

2 ـ با بروز هر گونه تنشی، اسرائیلی ها از ترس حمله اتمی، ترجیح خواهند داد در اسرائیل نمانند و به خارج پناه ببرند، همچنانکه در حال حاضر شایعات نشانه روی موشکهای حزب الله به سوی اسرائیل وحشتی را در میان اسرائیلی ها به وجود آورده است.

"مالیمان" سپس به نقل از "اوزی آراد" می افزاید:

"در صورتی که ایران به بمب هسته ای دست یابد، قدرت در سازمان اوپک را نیز از آن خود خواهد کرد و در نتیجه دیدگاههای تندرو بر موضع گیریهای این سازمان تسلط خواهد یافت و مصرف کنندگان غربی با افزایش بهای نفت روبرو خواهند شد."

این مقاله می افزاید:

"برای پاسخگویی به نخستین ضربه هسته ای ایران، تل آویو باید بمب های هسته ای و موشکهای خود را در انبارهای زیرزمینی مستحکم نگه دارد که نتوان آنها را حتی با ماهواره ها کشف کرد، تا اسرائیل بتواند ضربه دوم را خود وارد سازد. در عین حال نگهداری بمبهای هسته ای در زیردریایی ها از دیگر راههای موفق برای وارد کردن ضربه دوم می باشد.

این مقاله می افزاید: "در عین حال کارشناسان هسته ای اسرائیل عقیده دارند که با یک حمله هوایی غافلگیرانه نمی توان تمامی توانمندیهای هسته ای ایران را از میان برد، چون ایرانیان با عبرت گرفتن از حمله اسرائیل به نیروگاه هسته ای عراق، در حال حاضر تأسیسات هسته ای خود را در مناطق مختلفیاز ایران مستقر کرده اند."

در اجلاس سالانه "آیپک" (کمیته روابط آمریکا و اسرائیل) که در تاریخ 15/2/1388 در آمریکا تشکیل شد، "مایکل اورن" سفیر رژیم صهیونیستی در آمریکا نیز از توسعه برنامه هسته ای ایران به خاطر آثار وسیعش ابراز نگرانی کرد. وی در حضور حدود 1500 مقام صهیونیستی و آمریکایی مخالف برنامه های هسته ای ایران، اظهار داشت:

در صورت موفقیت کامل برنامه هسته ای 1 ـ روند مهاجرت به اسرائیل معکوس خواهد شد و والدین فرزندان خود را تشویق خواهند کرد که از اسرائیل به نقطه ای دیگر مهاجرت کنید. 2 ـ روند سرمایه گذاری در اسرائیل کاهش قابل ملاحظه ای خواهد یافت. 3 ـ در خاورمیانه مواضع کشورها و گروههای میانه رو و طرفدار صلح با اسرائیل در قبال تل آویو تندتر خواهد شد. 4 ـ احتمال دستیابی به توافق صلح با سوریه کاهش خواهد یافت. 5 ـ در نتیجه هراس از ایران، فرآیند تصمیم گیری در اسرائیل محتاط تر و محافظه کارتر خواهد شد. 6 ـ گروههایی نظیر حزب الله و حماس جسورتر خواهد شد.

مآخذ:

1. بولتن رویداد و گزارش، مؤسه ندا، شماره مسلسل 356، 22/6/1386، سال دهم، شماره 22.
2. خبرگزاری قدس، "ناتوانی رژیم صهیونیستی در از میان برداشتن طرح هسته ای ایران"، 30/5/1384.
3. روزنامه کیهان، 16/2/1388.